Tholen - Volgens het CBS verliezen we in Nederland sinds 1950 gemiddeld 14 boerderijen per dag. "Dit komt met name door de stijgende kosten en te lage inkomens. Het inkomen van boeren en tuinders ligt vaak zelfs onder het minimumloon. Met mijn boek ‘Eerlijk loon’ wil ik met praktische voorbeelden boeren en tuinders inspireren om zelf aan de slag te gaan en een eerlijk loon te gaan genereren", vertelt auteur Elske Hageraats, die zelf tuinder is bij agro-ecologische tuinderij De Ommuurde Tuin.
Voor het boek ging ze op zoek naar boereninitiatieven voor een eerlijk loon. De herdruk die over een tijdje verschijnt zal weer nieuwe verhalen bevatten. Ook wordt het boek vertaald. Ze krijgt goede reacties op haar boek. "De inhoud is voor velen een eye opener. De meeste lezers schrikken van hoe laag de lonen zijn. Je hebt toch een bepaalde verwachting van wat sociaal en eerlijk is en daar voldoet het loon vaak niet aan", aldus Elske.
Solidaire Betaling
Bij De Ommuurde Tuin zijn ze aan de slag gegaan met Solidaire Betaling. Een jaar na de invoering hiervan kreeg de eigenaresse van de tuinderij in Renkum een 'error' van de bank. "Er werd 10.000 euro meer bijgeschreven voor de groentepakketten. Dit was geen fout, maar er werd een eerlijke prijs betaald. We hopen hiermee zeker een voorbeeld te zijn. Verschillende tuinders zijn nu aan het kijken hoe ze dit ook kunnen invoeren."
WUR-student Tialda loopt stage op de Ommuurde Tuin om te leren over agro-ecologie in praktijk. Hier maakt ze pakketten.
Sinds vorig jaar mogen oogstaandeelhouders het uurtarief van de tuinders van De Ommuurde Tuin bepalen. "Vervolgens berekenen we dan de prijs per pakket. Vrijwel iedereen reageerde positief. En het mooie is dat iedereen nu toegang heeft tot biologische voedsel omdat je kan betalen naar draagkracht. Wij verkopen nu dus eigenlijk niet meer ons product, maar onze arbeid." Op 1 hectare telen ze bij De Ommuurde Tuin ruim 400 variëteiten groenten, kruiden en fruit en ze hebben wekelijks zo'n 90 groentenpakketten. Elske erkent dat het zeker spannend was om te starten met dit initiatief. "Met name omdat we geen spaarpotje achter de hand hadden. We werden echter van verschillende kanten aangemoedigd om het te proberen."
De eerste pakketten
Elske vertelt dat een systeem van Solidaire betaling zoals CSA vrij makkelijk in te voeren is, maar het is niet voor iedereen weggelegd. "Een stuk lastiger is het natuurlijk wanneer je bedrijf al torenhoge schulden heeft en geen oogstaandeelhouders. Dan moet je het roer helemaal omgooien."
Bieterrunde in Duitsland
De eigenaresse van de Ommuurde Tuin is niet de enige die met 'eerlijk loon' aan de slag is gegaan. In het boekje komt onder meer de prijsschaal van tuinderijen in Amsterdam aan bod. Een ander leuk voorbeeld is de Bieterrunde in Duitsland. Elske daarover: "Dit systeem is door de boeren verzonnen en kan heel eenvoudig door henzelf worden uitgevoerd. Dit is een heel mooi systeem dat bij CSA's in Duitsland populair is. Dit transparante systeem lijkt op een veilingronde. De boer roept de leden bijeen en laat de kosten zien. Wat betaalt hij voor de zaden, het compost en zijn eigen loon? Vervolgens berekent hij de gemiddelde kosten per persoon en tijdens de veilingronde geeft iedereen aan wat ze willen betalen. Door de bedragen op te tellen komt de boer er achter of deze investeringen de kosten dekken. Zo niet, dan volgt er nog een ronde. Dit lukt uiteindelijk altijd en vaak al in de eerste en anders soms in de tweede ronde."
Sla in De Ommuurde Tuin
Tweede druk met nieuwe verhalen
Elske heeft tijdens het schrijfproces heel veel boeren bezocht. En daar is ze daarna niet mee gestopt. De tweede druk komt er binnen afzienbare tijd aan. "De herdruk zal weer nieuwe verhalen bevatten. Ik wil nog eens 500 boekjes laten drukken. Het mooie is dat een tuinder al heeft aangegeven dat hij 100 boekjes aan zijn oogstaandeelhouders wil geven, om zo samen het gesprek aan te kunnen gaan."
Er zijn meer ontwikkelingen: op dit moment wordt het boekje vertaald naar het Spaans, Portugees, Engels. "Voor Frans, Duits en Chinees zijn we in overleg. Het idee is dat de vertalers affiniteit met de landbouw hebben en initiatieven uit eigen land toe voegen aan het boekje die we dan weer in andere talen met elkaar kunnen delen."
Andere mogelijkheden
Voor haar houdt het hier nog zeker niet op. "Er is nog zoveel meer mogelijk. Ik vind het bijvoorbeeld erg interessant om uit te zoeken of het mogelijk is om als community samen te werken om grote boerderijen te laten omschakelen. Als boeren een afnamegarantie krijgen zijn ze mogelijk eerder bereid om in de omschakeling te investeren."
Het boekje Eerlijk Loon is te bestellen via www.toekomstboeren.nl of via www.csanetwerk.nl
Voor meer informatie:
elske.hageraats@gmail.com