Bio-KI bestaat vijf jaar. Wytze Nauta bespreekt in het onderstaande bericht wat hij de afgelopen jaren met Bio-KI bereikt heeft: In vijf jaar Bio-KI werden 5000 doses sperma van biologische stieren verkocht. Een resultaat waar wij trots op zijn. Bio-KI is uniek in de wereld. Nergens anders zijn op deze manier stieren van biologische bedrijven beschikbaar via KI. In oktober kreeg Bio-KI van 65 biologische melkveehouders het groene licht om door te gaan met de activiteiten. Vijfenveertig van hen zegden ook 100 euro toe voor verdere financiering.
Stieren van de beste moeders
In 2009 startte een aantal veehouders met het project Bio-KI, het aanbieden van EU gecertificeerd sperma van stieren uit de beste koeien van biologische bedrijven in Nederland. Het doel is om langs deze weg koeien te fokken die beter passen bij het biologische milieu, goed produceren zonder problemen te krijgen en tevens stieren te fokken die niet zijn geboren uit ET praktijken. Hierdoor wordt bij Bio-KI het dierwelzijn en integriteit optimaal gerespecteerd. Het fokdoel werd vastgesteld op een hoge levensproductie in de voorouders met hoge gehalten vet (> 4.50%) en eiwit (> 3.50%) in de melk. De stiermoeders moeten de beste koeien uit de beste koefamilies zijn die niet zijn behandeld met antibiotica. De stieren zelf moeten een uitstekend exterieur hebben, een goed voorkomen hebben en goede levenslust tonen en vrij zijn van genetische defecten.Jonge stieren
Bio-KI volgt een zogenaamd 'Young Bull' systeem. Dit betekent dat er elk jaar een aantal jonge stieren wordt geselecteerd en ingezet waarvan het zaad wordt verkocht. Het streven is dit zo veel mogelijk te spreiden in de populatie en de veestapels (Bichard, 2002). Dit systeem is nodig om de fokkerij betaalbaar te maken en ook omdat er zo genoeg stieren worden ingezet zodat er genoeg genetische spreiding plaats vindt (Nauta, 2009). Het gehele proces van selectie, opfok, sperma vangen en de toekomst van de stier vindt plaats in een biologische omgeving. De stieren groeien op op een biologisch bedrijf totdat ze geslachtrijp zijn. Zij worden dan gescreend op een aantal overdraagbare ziektes zoals IBR, BVD en para-TBC. Als alle testen negatief zijn mag de stier twee maanden naar het EU gecertificeerde KI station (KI-de-Toekomst). Na een tweede screening kan het sperma worden gevangen en ingevroren. De stier zelf gaat dan als dekstier naar een biologisch bedrijf.Vanuit visie van de veehouders
Het idee om biologische stieren via KI te gaan inzetten kwam vanuit een visieproject over biologische fokkerij, uitgevoerd in 1999/2000. Daaruit bleek dat 95% van de biologische melkveehouders graag stieren wilde gebruiken die niet uit ET zijn voorgekomen en 50% van de veehouders wilde dat er een biologisch fokprogramma werd ontwikkeld. Van deze laatste groep werkte toen 20% al met een eigen dekstier op het bedrijf (Nauta et al., 2005).Resultaten: 5000 doses verkocht
Sinds 2009 zijn er 8 stieren geselecteerd voor Bio-KI en hun zaad is beschikbaar op de markt. Deze stieren zijn van verschillende rassen (3 Holsteins, 1 Fleckvieh, 1 MRIJ en 1 FH) en twee kruislingstieren (HF x Blaarkop en BS x HF x MRIJ) (www.biologischefokkerij.nl). Deze selectie van stieren is ongeveer het gemiddelde type voor koeien waar de biologische melkveehouderij om vraagt. Tot nu toe zijn er 5000 doses sperma verkocht (zie figuur 1). Dit biologisch fokprogramma is uniek in de wereld.
Figuur 1: Totaal aantal doses verkocht per stier sinds jun1 2009. *Vanaf dit jaar beschikbaar.
De stier Opneij Wytze P was de eerste Bio-KI stier die beschikbaar kwam. Deze stier heeft nu genoeg dochters aan de melk voor zijn eerste geschatte fokwaarde voor melkproductie. Deze fokwaarde is; betrouwbaarheid 82%, melk +762 kilogram, vet -.40%, eiwit -.15%, Inet +49 euro. Deze fokwaarde is gebaseerd op gegevens van voornamelijk biologische bedrijven en daarmee de eerste officiële geschatte biologische fokwaarde in de wereld.
100 melkveehouders
De 5000 doses sperma werden gekocht door ongeveer 100 veehouders. Het doel om een Young bull systeem op te zetten was daarmee deels bereikt. Het was niet mogelijk om meteen met meer stieren op de markt te komen omdat die markt er nog niet was en nog ontwikkeld dient te worden. Nu er meer stieren beschikbaar komen, gaan ook meer veehouders mee doen en kopen veel veehouder zaad van 2 of meer stieren. Hiermee wordt het doel van spreiding over de veestapels aardig bereikt. Er is ook een aantal bedrijven dat alléén stieren van een bepaald ras gebruikt omdat zij dat ras op het bedrijf in stand willen houden. Eén bedrijf, Mts. Jolanda en Sybrand Bouma uit Grou, gebruikt sinds vier jaar alleen stieren van Bio-KI. Twee andere bedrijven gaan dit sinds 2013 ook meer doen. Ongeveer 150 bedrijven die wel KI gebruiken hebben nog nooit stieren van Bio-KI gebruikt.
Enquête
In september-oktober jongstleden hebben 250 biologische melkveehouders per email de vraag gekregen of zij vonden of Bio-KI voort moet gaan of niet en of zij Bio-KI ook financieel wilden gaan steunen. Na drie keer een email te hebben ontvangen reageerden 92 veehouders op de vragen. Daarvan waren 76% positief over Bio-KI en van 23% hoefde Bio-KI niet door te gaan. Twee veehouders hadden geen mening hierover. Van de positieve antwoorden wilden 22 veehouders 100 euro doneren aan de Stichting Bio-KI en nog eens 23 zijn bereid 100 euro als voorfinanciering te geven. Deze veehouders krijgen daarvoor 36 kortingsbonnen waarmee zij met korting sperma kunnen kopen. De belangrijkste redenen die werden aangedragen voor voortgang waren de verwachting dat er met Bio-KI betere dieren voor de biologische productie gefokt worden (15%) en dat met het biologisch worden van de fokkerij de biologische landbouw een betere positie krijgt ten opzichte van de reguliere landbouw. Een ander belangrijk argument was dat de veehouders graag andere rassen in het aanbod. Van de veehouders die de voortgang van Bio-KI niet zagen zitten zeiden dat zij er geen interesse in hadden, er niet de waarde van inzagen en dat zij betere stieren konden vinden in het gangbare aanbod. Vijf van deze veehouders had trouwens een eigen stier, voor hen was Bio-KI gewoon niet nodig. Een veehouder gaf eerlijk aan dat hij Bio-KI als een bedreiging zag. Bio-KI zou gaan leiden tot verplichting om biologische KI te gaan gebruiken, dat wil hij niet.Conclusie
De conclusie is dat de meerderheid van de veehouders die reageerden op de korte enquête de verdere ontwikkeling van Bio-KI ondersteund. Het zal niet makkelijk zijn om met het aanbod aan de vraag van alle veehouders te kunnen voldoen omdat de vraag zeer divers is. Maar de veehouders zien de noodzaak voor een apart biologisch fokprogramma en Bio-KI zal daarom doorgaan met het in de markt zetten van biologische stieren.Referenties
Bichard, M., 2002. Genetic improvement in dairy cattle – an outsider's perspective. Livest. Prod. Sci. 75: 1-10.Nauta, W.J., 2009. Selective breeding in organic dairy production, PhD Thesis, Wageningen University.
Voor meer informatie: Wytze Nauta, bio-ki@ziggo.nl, www.biologischefokkerij.nl