De Europese Commissie heeft gisteren versoepelingen aangekondigd voor nieuwe GMO-technieken. Deze technieken blijven voor de biologische sector verboden. Dat lijkt goed nieuws voor de sector die deze technieken niet hebben wil, maar het geeft juist veel zorgen. Want het is onduidelijk hoe de sector ervoor moet zorgen dat hun gewassen gentechvrij blijven, zoals de Europese Commissie van hen eist.
Register en etiketten
Eurocommissaris Timmermans zei in een persconferentie dat nieuwe GMO-technieken in veel opzichten hetzelfde resultaat kunnen geven als veredeling via natuurlijke selectie of gerichte kruising, maar met veel meer snelheid, precisie en efficiëntie. De eurocommissaris stelt voor dat er een splitsing moet zijn tussen planten die via GMO zijn ontwikkeld en planten die door klassieke veredelingsmethoden tot stand zijn gekomen. GMO-planten moeten in een centraal register worden aangemeld. De zaden moeten duidelijk geëtiketteerd zijn zodat boeren vrij kunnen kiezen.
Niet bewezen duurzaam
Volgens de bio-sector zijn de voordelen die Timmermans noemt niet bewezen duurzaam. De sector ziet groot gevaar in deze nieuwe technieken. Volgens IFOAM Organics Europe wordt met het voorstel over nieuwe gentechnieken het voorzorgsprincipe opgeofferd om plaats te maken voor technologische oplossingen met onbewezen voordelen en mogelijk onbedoelde effecten en risico's.
Niet toegestaan in bio-landbouw
Voor de biologische landbouw zijn nieuwe genomische technieken (NGT's) niet toegestaan, kondigde Timmermans aan. De eurocommissaris heeft het weliswaar over etiketten op zaden, maar rept niet over etiketten op consumentenverpakkingen, waar de biologische sector voor pleit. Juist vanwege dit voorstel voor versoepelingen van de GMO-regels werd er afgelopen week door de Biowinkelvereniging een petitie gelanceerd met de titel: Houd ons voedsel gentechvrij. Ondertekenaars van de petitie (het zijn er inmiddels 25.000) willen dat er op consumentenverpakkingen komt te staan of er voor het product gebruik is gemaakt van gentechnieken.
Links Merle Koomans van den Dries.
Op zich lijkt het goed nieuws dat Timmermans aankondigde dat deze nieuwe technieken niet toegestaan zijn in de biologische landbouw. De biologische sector wil de technieken niet gebruiken. Toch zorgt deze zin uit het voorstel voor veel onzekerheid in de sector. "Het is jammer dat het op geen enkele manier geborgd is. Makkelijk om te zeggen dat de technieken niet gebruikt mogen worden in de biologische landbouw, maar hoe ga je dat doen? De voedingsketen is erg ingewikkeld en gentech kan op allerlei manieren in de productie of teelt komen. De bewijslast ligt bij de biologische sector. Als wij GMO in onze producten tegenkomen, ligt het probleem bij ons", zegt Merle Koomans van den Dries, één van de initiatiefnemers van de petitie.
Besmetting
"Het is vergelijkbaar met chemische gewasbeschermingsmiddelen die verboden zijn in de biologische landbouw, maar waarvan residuen soms toch terecht komen op biologische producten. Wat het ook lastig maakt is dat het niet te traceren is. Vooral als je niet hoeft aan te tonen dat er voor een product GMO-technieken gebruikt zijn."
Iemand die zich ook grote zorgen maakt over deze besmetting is Grietje Raaphorst van Nordic Maize Breeding. "Een GMO-besmetting kan optreden door vermenging van zaad, als er bijvoorbeeld wat GMO-zaad in een schoningsmachine blijft zitten. Daarnaast is er ook het risico dat er pollen van GMO-planten bij ons in de zaadproductie waaien. Op die manier zijn wij jaren geleden een ras kwijt geraakt toen we een GMO-besmetting hadden op onze gangbare zaadproductie in Chili. 22 ton zaad moest er toen naar de vuilverbranding. GMO verspreidt zich ongewild en dat is niet terug te draaien."
"Net als met residuen moet de biologische sector zelf maar uitzoeken hoe de gewassen GMO-vrij blijven. Dat vind ik verschrikkelijk om te zien. Biologische telers moeten maar accepteren dat residuen overal heenwaaien en op hun veld terecht komen. Dit voorstel is absoluut niet bio", vult ze aan. "De biologische principes leren ook dat je zorg draagt voor elkaar en dat is met dit voorstel totaal niet in beeld."
De vervuiler betaalt
Hoe het dan wel moet? "Eigenlijk willen we het liefst dat de regels niet worden aangepast en dat de drempel voor gentechnieken hoog blijft. Maar als de regels worden versoepeld moet er tot aan het eindproduct transparantie zijn over de technieken die zijn toegepast", zegt Merle.
"Verder zou er een soort omgekeerde bewijslast moeten zijn, vergelijkbaar met 'de vervuiler betaalt'. Wij zijn er nu schoon van, maar stel dat we er een probleem mee krijgen, dan moet daar een schadevergoeding tegenover staan. De biologische sector heeft hier namelijk niet om gevraagd."
Patenten
Dan is er nog de zorg over patenten die de biologische sector zullen belemmeren. Niet de patenten op de techniek, maar op datgene wat veredelaars ermee voor elkaar kunnen krijgen. "Deze nieuwe GMO-technieken zijn duur, dus als je daar in investeert, wil je het terugverdienen. Dat kan via patenten. Maar dat betekent ook dat er patenten komen op eigenschappen die ook op via klassieke veredeling in het dna van de plant terecht hadden kunnen komen. Bijvoorbeeld een phytophtora-resistentie. "
Volgens Merle passen nieuwe GMO-technieken niet bij het verduurzamen van de landbouw. "Wij willen die duurzame landbouw bereiken door het systeem te verduurzamen. Niet door weer een nieuwe techniek aan het oude systeem toe te voegen wat mede-veroorzaker is van alle uitdagingen, die met deze nieuwe techniek moeten worden opgelost. En ook niet door boeren nog afhankelijker te maken van internationale agritechbedrijven. Verander nu eens echt het systeem, zorg dat er echt een ecologisch duurzaam systeem ontstaat, dan ziet de wereld er al heel anders uit."