Ondertekenaars Groenboerenplan: "Stevig rapport, wij werken graag mee aan het door Remkes voorgestelde landbouwakkoord"

Tholen - Johan Remkes overhandigde gisteren begin van de middag zijn bevindingen aan stikstofminister Van der Wal en de kersverse minister Adema van Landbouw. Het rapport van Remkes, met de titel 'Wat wel kan – Uit de impasse en een aanzet voor perspectief', vloeit voort uit de gesprekken die hij de afgelopen weken had met boeren, natuurorganisaties, lokale overheden en het bedrijfsleven over het vastgelopen stikstofbeleid. Hij geeft in het rapport ook duidelijk aan dat dit rapport een denklijn is en geen plan. Er is inmiddels al veelvuldig gereageerd op het rapport. Een deel van de reacties is hieronder op een rij gezet. De ondertekenaars van het Groenboerenplan noemen het bijvoorbeeld een stevig rapport en geven aan graag mee te willen werken aan het door Remkes voorgestelde landbouwakkoord.

Tijdens de persconferentie gaf Remkes onder meer aan dat hij geschrokken is van de oprechte wanhoop die in de ogen van redelijke mensen te zien is. En volgens hem is het noodzakelijk dat er maatregelen genomen moeten worden, 'er is geen andere route': "Ik heb niet de illusie dat dit
rapport bij zowel de agrarische sector als bij natuurorganisaties als bij het Kabinet tot grote vreugde zal leiden. Het eerlijke verhaal is dat de maatregelen tegen stikstof veel te lang vooruit zijn geschoven. En dat op korte termijn ingegrepen moet worden. Anders zal de natuur niet kunnen herstellen en gaat Nederland nog verder op slot. Het eerlijke verhaal is ook dat een groot deel van de wensen van de agrarische partijen ingewilligd kunnen worden. Niet omdat het kabinet zou moeten buigen voor asbest op de snelweg, maar omdat inhoudelijk betere plannen altijd de voorkeur verdienen. De enige manier om van het slot te gaan is natuurherstel en dat eist een blijvend dalende lijn. Er is geen andere route."

De volgende aanbevelingen met ijkmomenten in 2025 en 2028 op weg naar 2030 worden door Remkes gedaan:

• 600 piekbelasters binnen één jaar (vrijwillig) beëindigen
• Het kabinet moet niet alleen focussen op stikstof, maar ook water en bodem meenemen
• Meet op emissies, de kritische depositiewaarde moet verdwijnen
  legaliseren PAS-melders en interimmers heeft prioriteit 
• Stel een nationaal innovatieprogramma op
• Het stikstofkaartje moet van tafel
• Kom tot een Landbouwakkoord

Aandacht voor biologisch in het rapport
In het rapport is ook zeker aandacht voor de biologische landbouw. Zo staat in het hoofdstuk 'Aanbevelingen voor een betere aanpak' onder meer dat Nederland zal moeten inzetten op nieuwe vormen van landbouw, waarin staat dat 'Voedingspatronen aan het veranderen zijn' en dat 'de vraag naar biologische producten de afgelopen jaren fors toegenomen is'. Remkes ziet kansen in de eiwittransitie. En geeft aan dat het heel belangrijk is dat Nederland ruimte maken voor nieuwe (jonge) boeren die kansen zien in dit soort ontwikkelingen.

In zijn 'eerste invulling van een passende zonering' valt biologische landbouw onder een 'groen gebied'. Groene gebieden zijn de Natura 2000-gebieden waarin alleen zeer kleinschalige biologische landbouw mogelijk is, zonder uitstoot van schadelijke gassen. Deze landbouw moet direct bijdragen aan natuurbeheer en -herstel. Ook in de gele gebieden is overigens bio-landbouw mogelijk. 'Ten derde zijn er de groene en gele gebieden. In deze gebieden krijgt natuurontplooiing volop de kans en is er alleen en heel beperkt ruimte voor biologische landbouw.'

Hij noemt ook dat de biologische nichemarkt steeds groter wordt. En dat deze 'volgens vrijwel alle gesproken partijen nog verder vergroot kan worden door bijvoorbeeld, marktcorrecties, subsidieregelingen, het uitbouwen van biologische keurmerken en het verplichten van een aandeel biologisch in de verwerking.' De nicheboeren (zoals biologische en natuurinclusief) kiezen volgens Remkes voor een relatief beperkte, maar wel een zekere en stabiele markt.

Reactie ondertekenaars Groenboerenplan
Vanuit de ondertekenaars van het Groenboerenplan (BioHuis, Caring Farmers, Federatie van Agro-ecologische Boeren en Herenboeren) kwam gisterenavond de volgende reactie op het rapport Remkes: "Het rapport van Remkes is stevig. Flink ingrijpen op de korte termijn om ruimte te scheppen voor een afgewogen proces in de gebieden. We dragen als groene boeren graag bij aan de invulling van een biologische en natuurinclusieve landbouw in lijn met de maatschappelijke randvoorwaarden in heel Nederland.

Remkes heeft in zijn presentatie laten blijken dat hij inziet dat het nieuwe beleid grote consequenties kan en zal hebben voor veel boerenbedrijven. Het is voor ons belangrijk dat biologische en natuurinclusieve werkwijzen die bijdragen aan de realisatie van deze doelen erkend worden door het ministerie.

Een landbouw met lage stikstofbelasting en een positieve bijdrage voor natuur, klimaat, biodiversiteit, water- en bodemkwaliteit is namelijk goed mogelijk. Duizenden groene boeren laten dat zien op hun eigen boerenerf. Het is goed dat het rapport voorstelt ook supermarkten en food servicebedrijven te wijzen op hun verantwoordelijkheid om zoveel mogelijk Nederlandse producten af te zetten. Ter versteviging van de positie van de boer in de keten zien wij ook een rol voor de rechtstreekse afzet aan de burger in de korte keten.

Het is nu aan het kabinet om te kiezen voor meer duurzame plantaardige productie en een veehouderij gebaseerd op natuurlijke principes en dierenwelzijn. Wij werken graag mee aan het door Remkes voorgestelde landbouwakkoord. Het Groenboerenplan bevat veel bouwstenen die door Remkes worden gewaardeerd en waarvan hij constateert dat het Kabinet hier meer gebruik van zou moeten maken. Vanuit onze kennis en ervaring doen we daarin suggesties om het overheidsbeleid aan te passen opdat boeren hun weg kunnen vinden naar hún variant van groenboeren."

Namens de ondertekenaars van het Groenboerenplan

BioHuis, Caring Farmers, Federatie van Agro-ecologische Boeren (BD-Vereniging, Bio-Tuinders, Bio-Vegan Netwerk, CSA Netwerk, Toekomstboeren) en Herenboeren

Reactie Biohuis rapport Remkes
Biohuis, de vereniging van en voor biologische boeren en boerinnen, plaatste gisterenavond zelf een eerste reactie op de eigen website. Ze geven hierbij wel aan dat ze het rapport nog uitgebreider zullen bestuderen en bespreken in de organisatie.

"Remkes heeft goed naar alle betrokkenen geluisterd en dit goed integraal opgeschreven. Dit was nodig om er uit te komen. De grote uitdaging is de verdere uitwerking en uitvoering. Remkes stelt voor dat hiertoe een landbouwakkoord wordt gesloten. Wij werken graag mee aan de totstandkoming van dit landbouwakkoord.

De genoemde opgaven (naast stikstof onder andere ook klimaat, dierenwelzijn, water, bodem en gezondheid) worden terecht gekoppeld aan de noodzaak van een concreet verdienmodel.
Als biologische sector krijgen we erkenning voor onze prestaties op dit vlak en de bijdrage die we in de toekomst kunnen gaan leveren.
Uitstekend dat Remkes schrijft dat de overheid regie moet nemen en in actie moet komen om de keten en consument in beweging te brengen. We willen dit graag met de beide ministers oppakken.

We zien dat Remkes heeft bewogen richting de boeren. Zo stelt hij voor dat bedrijven gaan werken met emissies in plaats van depositie, met een afrekenbare stoffenbalans waar de boer zelf meer aan het stuur zit. (Hiermee zijn we als biologische sector al een pilot gestart, met het project ‘BioMonitor’ voor melkvee.) Remkes stelt tevens voor om meer te focussen op de staat van de natuur, met een minder absolute rol voor de KDW (kritische depositie waarde). Zijn voorstel om in 2025 en 2028 de exacte eindtermijn te heroverwegen, lijkt realistisch. Het is goed dat de stikstofopgave nu ook wordt neergelegd bij de gehele maatschappij en bij andere sectoren, zoals industrie, bouw en mobiliteit.

Biologisch wordt in het rapport erkend en regelmatig benoemd als mogelijk perspectief, zowel voor akker- en tuinbouw als veeteelt. Desondanks blijft met dit rapport nog steeds veel juridisch onduidelijk. Juist ook voor biologische boeren. Een houdbaar juridisch systeem, dat onze vorm van bedrijfsvoering erkent, is nodig om biologische bedrijfsvoering mogelijk te houden en te kunnen bevorderen."

Reactie LNV-minister Adema
De kersverse minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Piet Adema, geeft op twitter aan: "Met veel dank aan Johan Remkes en de partijen die met hem hebben gesproken, mochten stikstofminister Van der Wal en ik zijn bevindingen over het stikstofdossier in ontvangst nemen. Hier is met veel verwachting naar uitgekeken. Zeer binnenkort komen we als kabinet met een reactie hierop." Tegen de NOS zegt Adema te willen werken aan een nieuwe toekomst voor de landbouw. Ook is het nodig dat er duidelijkheid, rust en zekerheid komt. Volgens hem is het goed dat Remkes in zijn rapport aandacht besteedt aan het geschonden vertrouwen. "We mogen als overheid in de spiegel kijken, want wij zijn daar de medeveroorzaker van geweest." De minister vindt dat de aanbevelingen mooie bouwstenen bieden om samen met de sector, de keten en natuurorganisaties te werken aan een nieuwe toekomst.

Van der Plas: "Remkes dankbaar voor noemen andere sectoren"
Caroline van der Plas (BBB) geeft op twitter wat meer duiding. "Goed dat Remkes duidelijk heeft benoemd dat ook andere sectoren moeten reduceren. Remkes heeft niet gezegd dat 500-600 boeren gedwongen binnen een jaar worden uitgekocht. En piekbelasters kunnen ook andere bedrijven dan boeren zijn." Voor de camera van De Telegraaf-redactie reageerde ze als volgt: "Hier wordt eigenlijk gezegd dat er ook andere manieren zijn om stikstof te reduceren. En er worden heel nadrukkelijk ook andere sectoren genoemd die nu mee moeten worden genomen. Want het is niet eerlijk om het alleen maar op de borden van de boeren te leggen. Dat is jaren gedaan. En daar ben ik de heer Remkes wel heel dankbaar voor, dat hij dit heel expliciet in het rapport heeft gezegd."

Meer reacties uit de politiek
Tjeerd de Groot (D66) gaf gisterenmiddag op twitter een eerste reactie op 'Remkes'. Hij benadrukt dat Remkes de uitkoop van boeren wil versnellen. "Goed om sneller honderden grote stikstofuitstoters uit te kopen, dan maak je echt meters."

Jesse Klaver (GroenLinks) noemt het op twitter 'een verstandig advies van Remkes'. "Hij houdt de stikstofdoelen overeind en doet zelfs een schepje bovenop het regeerakkoord: binnen een jaar moeten 500 tot 600 piekbelasters stoppen. Neemt het kabinet de aanbevelingen over?"

PVV-leider Geert Wilders laat een heel ander geluid horen. Hij geeft aan dat we moeten 'kappen met die stikstofonzin'.

LTO Nederland
Naar aanleiding van het zojuist verschenen rapport van Remkes start LTO een consultatie onder haar ruim 30.000 leden. Remkes heeft in zijn langverwachte en omvangrijke advies duidelijk elementen uit de inbreng van de agrarische sector overgenomen. Daarmee vindt een forse en hoognodige bijsturing van het ingezette kabinetsbeleid plaats. De aanbeveling om tot 600 piekbelasters binnen één jaar (vrijwillig) te beëindigen is wat LTO betreft echter onmogelijk en onnodig. Het eindoordeel of de analyse en aanbevelingen van Remkes bijdragen aan de broodnodige verbetering van het vertrouwen en verdieping van de inhoud laat LTO aan haar leden. De uitslag van de raadpleging verwachten ze dinsdag aanstaande.

LTO geeft aan dat Remkes terecht kritisch is op het kabinetsbeleid. "Hij adviseert op belangrijke onderdelen tot een forse bijsturing in lijn met de inbreng van LTO en andere partijen uit de sector. Het advies van Remkes bevat ook onderdelen die niet bijdragen aan een herstel van vertrouwen. Het voorstel om tot 600 piekbelasters binnen een jaar te beëindigen is onmogelijk en onnodig. Het zorgt voor nog grotere onzekerheid bij duizenden ondernemers die zich afvragen of zij tot de '1 procent' behoren. Een gegarandeerde reductie binnen één jaar is onrealistisch, zoals ook het PBL deze week aangaf. Dat legt grote druk op de vrijwilligheid die voor LTO van groot belang is met het oog op de menselijke maat. De genoemde 'plusregeling' voor de hoogst mogelijke vergoeding voor vrijwillige stoppers inclusief fiscaal goede behandeling is hoognodig conform inzet van LTO."

"Juist ook voor biologische boeren blijft juridisch veel onduidelijk"
In een volgend bericht gaat LTO in op de gevolgen die het rapport heeft voor akkerbouw en groenteteelt. Daarin staat onder meer: "Biologisch wordt regelmatig benoemd als perspectief, ook voor akkerbouw. Maar juist ook voor biologische boeren blijft veel juridisch onduidelijk. Een houdbaar juridisch systeem is nodig om biologische bedrijfsvoering mogelijk te houden en te kunnen bevorderen."

In een eerste analyse van het rapport door veehouderijsectoren is ook aandacht voor biologisch: "Biologisch wordt door Remkes regelmatig benoemd als één van de transitiepaden met perspectief. Desondanks blijft met zijn rapport nog steeds veel juridisch onduidelijk. Juist ook voor biologische veehouders. Een houdbaar juridisch systeem is nodig om biologische bedrijfsvoering mogelijk te houden en te kunnen bevorderen. Het is een gemiste kans dat Remkes nauwelijks aandacht biedt aan het omschakelen naar multifunctionele landbouw. Een constatering van Remkes is dat multifunctionele boeren relatief lage marges halen uit hun nevenactiviteiten. De sector herkent zich hier niet in en het is ook niet in lijn met de onderzoeksresultaten van de WUR."

MVO Nederland
Maria van der Heijden, MVO Nederland: "Wat een opluchting dat Remkes het eerlijke verhaal vertelt in plaats van te verzanden in wollige, lange zinnen en vertraagtaal. Niet in problemen denken – stikstof - maar in ambities: natuurherstel. Daar is een transitie in de landbouw voor nodig, waarbij de hele keten zijn verantwoordelijkheid neemt. En waarbij boeren kunnen blijven ondernemen, op basis van heldere en concrete spelregels vanuit de politiek."

Tapp Coalitie 'reuzeblij' met 'belasting op niet-duurzaam voedsel'
Jeroom Remmers, directeur TAPP Coalitie, die zich inzet voor eerlijke prijzen voor vlees en zuivel is 'reuzeblij' met de steun van stikstofbemiddelaar Johan Remkes voor diens plan van een milieuheffing op (niet-duurzaam) vlees en zuivel. Remkes stelt op pagina 45: "Er zijn ook harde instrumenten nodig. In dit spoor kan ook aandacht voor gedragsbeïnvloeding van de consument niet ontbreken, hetzij via belasting op niet-duurzame producten, hetzij via voorlichting en campagnes. Jeroen: "Deze belasting zal in het kabinetsplan en het Landbouw Akkoord moeten komen voor boeren toekomstperspectief."

Bio-melkveehouder pleit voor accijnzen op niet-duurzame producten
In De Volkskrant reageert bio-melkveehouder Jan Wieringa op het stikstofadvies van Johan Remkes. Jan vindt het voorstel van Remkes om supermarkten te subsidiëren zodat duurzame producten uit 'oranje gebieden' - zones met gevoelige natuur waar alleen natuurvriendelijke landbouw zou moeten komen - rendabel worden, onverstandig. "Zulke subsidies zijn nooit structureel, want ze kosten de overheid veel geld." Volgens hem zijn accijnzen op niet-duurzame producten een beter alternatief, aangezien dan iedereen duurzaam gaat kopen de productie omlaag gaat tegenover hogere boerenprijzen.

Lely
André van Troost, CEO Lely, reageert als volgt: "Ik ben van mening dat Remkes hiermee nieuw toekomstperspectief geeft aan veel boeren, alhoewel ik zeker uitdagingen zie in de haalbaarheid van een aantal adviezen. Gedwongen uitkoop mag wat mij betreft geen optie zijn. Ik steun de oproep van Remkes aan het kabinet om zich open te stellen voor innovatie en daarbij een Nationaal Innovatieprogramma te ontwikkelen. Ik heb er het volste vertrouwen in dat we met innovatie kunnen bijdragen aan natuurherstel in Nederland."

Agractie
Agractie meldt: "In zijn bevindingen is Remkes duidelijk over de enorme kloof tussen de Haagse ivoren toren en de boerenpraktijk. Remkes signaleert dat de overheid hierin grote fouten maakt. Het versneld piekbelasters uitkopen vinden wij vuurgevaarlijk. De zonering van gebieden vinden we een gevaarlijke route. Positief is dat PAS-melders en interimmers met voorhang gelegaliseerd zullen worden. Daarnaast is het goed om de tijd te nemen om tot een gedragen akkoord te komen. De politiek is nu aan zet om het ingezette beleid te herzien en samen met de sector tot beleid mét draagvlak te komen."

"Als onteigening niet geschapt wordt, volgen er acties"
De reactie van Farmers Defence Force luidt als volgt: "De onteigening van boeren moet van tafel. De gedwongen uitkoping laten wij niet gebeuren. Wij willen eerst de ministerraad van 14 oktober afwachten. Als dan dit heikele punt niet wordt geschrapt, volgen er acties. De boeren zijn alleen voor het vrijwillig laten uitkopen van boeren en dan voor heel Nederland en niet alleen nabij natuurgebieden."

Greenpeace-directeur: "Maatregelen vanuit natuuroogpunt ondermaats"
Milieuorganisatie Greenpeace noemt in een NOS-artikel de maatregelen die Remkes aanbeveelt vanuit natuuroogpunt 'ondermaats': "De meeste stikstofruimte die vrijkomt bij het op korte termijn aanpakken van piekbelasters, gaat nog steeds naar vergunningverlening voor de aanleg van bijvoorbeeld snelwegen", zegt directeur Andy Palmen van Greenpeace Nederland.

Klik hier om het volledige rapport te lezen.