De groei van de biologische markt is de rode draad in de meerjarenvisie die Skal eerder dit jaar presenteerde. In een dubbelinterview praten Skal-directeur Nicolette Klijnhout en Michaël Wilde, directeur van brancheorganisatie Bionext, over de gevolgen van de groei. Voor de biologische sector en voor de rol van Skal als toezichthouder en van Bionext als belangenbehartiger.
Wat betekent de groei van de biologische sector voor toezichthouder Skal?
Nicolette: "Deze vraag is de rode draad in onze meerjarenvisie, in combinatie met de nieuwe EU-verordening en de toenemende belangstelling voor het toezichtproces op de biologische productie. Het betekent onder andere dat we ons controlemechanisme up to date moeten brengen. Denk daarbij aan digitalisering en automatisering en aan de nieuwe vereisten in de bio-verordening, zoals een duidelijke focus op tracering en kwaliteitsborging. Er komen ook nieuwe taken bij: vanaf volgend jaar zijn we ook verantwoordelijk voor de certificatie van- en het toezicht op verkooppunten van biologische producten. Wij willen als controleautoriteit de sector in staat stellen om door te groeien en te professionaliseren en nieuwe manieren van produceren en samenwerken faciliteren. Skal is de afgelopen jaren meegegroeid met de sector en we hebben duidelijk voor ogen hoe we dat, ook nu de groei wellicht een versnelling hoger gaat, waar kunnen blijven maken."
De Europese Commissie gaf onlangs een extra impuls aan de groei met een doelstelling van 25 procent biologische landbouw in 2030. Michaël, wat vinden jullie als Bionext van deze doelstelling?
Michaël: "Dit past perfect bij onze eigen ambities. Wij willen de groei van de biologische markt versnellen en de doelstellingen van de Europese Commissie geven daar zeker een extra impuls aan. We zijn dus heel blij met die doelstelling en zien tegelijkertijd dat er nog heel veel werk te verzetten is. Het gaat om een Europees gemiddelde, dat denk ik, zeker haalbaar is. Maar in Nederland lopen we nog gillend achter met een productieareaal van 4 procent."
Is die 25 procent dan wel haalbaar voor Nederland?
Michaël: "Op de huidige voet niet. Maar wat ons betreft gaan we ook niet op de huidige voet verder. Ik verwacht dat, door een combinatie van ontwikkelingen, het prijsverschil tussen biologisch en gangbaar steeds kleiner wordt of zelfs verdwijnt. Dan kan de markt heel snel veranderen, want alleen als de vraag er is kan de sector groeien. Dat is dan ook waar we als brancheorganisatie op inzetten: groei van de vraag. In campagnes en in gesprekken met supermarkten én de overheid vertellen we over de waarde van biologisch voor de consument en voor de wereld. In gesprek met de overheid sturen we aan op 0% BTW voor biologische producten. Consumentenvertrouwen is hierin doorslaggevend, de biosector valt of staat daarmee. Ik zie daarom ook een sleutelrol voor Skal in de groei van de sector. Zij bewaken de normen en standaarden in de sector, zodat de consument erop kan vertrouwen dat bio ook echt bio is."
Nicolette: "Het vertrouwen van de consument in biologische producten moet rotsvast zijn. De waardes van biologische productie zijn leidend voor de consument. Als controle-organisatie werken wij dan ook vanuit die waardes, en vanuit de productievoorschriften zoals die zijn vastgelegd in de biologische EU-verordeningen. Wij bepalen de regels dus niet zelf, maar zorgen wel dat iedere schakel in de keten aan die biologische normen voldoet. Zo staan we voor een betrouwbaar biologisch product."
Is die 25 procent voor de sector wel haalbaar?
Nicolette: "Biologische boeren hebben soms veel last van regels die voor de gangbare sector gemaakt worden. Dat maakt het lastig ondernemen. We zien mede daardoor dat de groei in de primaire productie minimaal is. Het zijn nu vooral de schakels handel en bereiding waarin de biologische sector in Nederland groeit. Nederland speelt een steeds grotere rol in die import die daarmee gepaard gaat: ongeveer een derde van de biologische grondstoffen die Europa binnenkomen, komt via Nederland. Toch hoop ik dat ook de primaire productie in Nederland zal groeien. Het vooroordeel bestaat dat biologisch boeren niet productief is, maar we hebben in Nederland biologische bedrijven die het tegendeel bewijzen. Kijk naar de verkiezing Agrarisch Ondernemer van het Jaar: er waren nog nooit zoveel bio-ondernemers genomineerd. Het verdienmodel blijft aantrekkelijk en we zien in alle schakels van de keten ook een sterke persoonlijke motivatie, dat ondernemers vanuit hun overtuiging kiezen voor biologisch."
Michaël: "Veel agrarisch ondernemers staan open voor een andere manier van produceren, maar ze moeten wel de financiële ruimte hebben. Die ruimte zal deels moeten komen uit de bereidheid van de consument om de meerwaarde voor biologisch te betalen en voor een ander deel uit beleid van de overheid."
Welke invloed heeft de toenemende import van biologische producten op de markt? Past dit wel bij de biologische gedachte?
Michaël: "Mensen koppelen biologisch aan lokale productie en import aan CO₂ uitstoot. In werkelijkheid is een biologisch product dat in een ander deel van de wereld is geteeld niet per definitie slecht voor het milieu. Ook daar heeft de biologische teelt een positieve invloed op het klimaat, de bodem et cetera. Een biofarm in Uganda kan een enorme voorbeeldrol hebben. En als we als consument dan toch een avocado of ananas willen eten, dan liever biologisch. Ik heb veel gereisd en met eigen ogen gezien dat biologische landbouw de potentie heeft om een woestijn te veranderen in vruchtbare grond. Het is te kort door de bocht om import van biologische producten af te serveren als niet duurzaam."
Nicolette: "Praktisch gezien heeft het voor Skal wel impact. Import uit derde landen betekent extra toezichtseisen, dus een hogere werkdruk. Zowel qua hoeveelheid werk als de juridificering. We staan steeds vaker voor het College van Beroep voor het Bedrijfsleven (CBB), omdat handels- en importbedrijven de Europese regulering niet naleven, maar aanvechten."
Michaël: "Hier zie ik ook een rol voor Bionext, die last kan niet alleen bij Skal liggen. Het bewijst dat we meer moeten uitleggen waarom die regels er zijn, wat de achterliggende gedachte ervan is. Juist nu er veel nieuwkomers komen, deels waarschijnlijk commercieel gedreven, is het belangrijk om hen mee te nemen in de gedachtegang, zodat men niet de grens opzoekt."
Nicolette: "Als Skal trekken we hierin inderdaad graag samen op met Bionext. Het is onze rol om te informeren wat de regels zijn en die te controleren, Bionext kan uitleggen waarom de regels er zijn."
Michaël: "Zo versterken we elkaar, en dit maakt maar weer duidelijk waarom het zo goed is dat Bionext en Skal twee verschillende organisaties zijn. We werken goed samen, maar spelen een heel andere rol, en voor het vertrouwen is dat juist zo belangrijk."
Waarom is dit hét moment voor groei van de bio-sector, los van de Europese doelstellingen?
Michaël: "Er speelt veel in de wereld van landbouw en voeding. Denk aan klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, gezondheid. Chemie, monocultuur... Allemaal thema's waarbij bio onderdeel is van de oplossing, niet het probleem. Men snakt naar oplossingen, naar een systeem van landbouw waarbij we samenwerken met natuur in plaats van er tegenin. Ook wereldwijde organisaties als de FAO en IPC onderstrepen dit en zien biologisch als onderdeel van die oplossing, net als andere duurzame landbouwsystemen. Want biologisch is niet het enige duurzame landbouwsysteem. Het is wel een heel sterk merk, dat herkenbaar en zichtbaar is en het vertrouwen van de consument heeft. Het belang daarvan moeten we niet onderschatten, want we hebben de consument nodig om de verandering te maken."
Nicolette: "In de meest recente consumentengids scoren de drie biologische keurmerken Bio, EKO en Demeter een plek in de in de top tien van meest bekende en best gecontroleerde keurmerken. Dat zegt wel iets."
Michaël: "Ik wil de overheid graag oproepen om ook in de discussie over kringlooplandbouw het woord biologisch in de mond te durven nemen. Men is zo voorzichtig om andere stromingen niet buiten te sluiten. Dat snap ik ook, maar bio is een ijzersterk voorbeeld van kringlooplandbouw in de praktijk dat wordt herkend en vertrouwd door de consument."
Duurzame keurmerken zijn al een aantal keer genoemd. Dit soort keurmerken is in opkomst, zowel biologisch als niet-biologisch. Wat betekent dit voor de biologische sector?
Nicolette: "Een aantal van de keurmerken hebben biologisch als basis, dus daar voeren wij ook de controles uit op de bio-regelgeving. Dat geldt bijvoorbeeld voor EKO, Demeter en het Beter Leven 3-sterren keurmerk. De opkomst hiervan is een logische en goede ontwikkeling, keuzevrijheid hoort bij een volwassen markt. Bovendien biedt de verbreding binnen de keurmerken ook innovatieruimte, en de kans om investeringen terug te verdienen. Wel is het belangrijk om ook in die keurmerken de standaard van biologisch te bewaken. We onderzoeken nu op verzoek van de sector ook de mogelijke samenwerking met de genoemde keurmerken voor de controle op de aanvullende normen."
Michaël: "Mijn droom is dat er geen duurzaamheidskeurmerken nodig zijn, omdat alle producten duurzaam zijn geproduceerd. Tot die tijd is het een goede zaak dat duurzame producten herkenbaar en betrouwbaar zijn. Keurmerken die het vertrouwen hebben van consument (bijvoorbeeld fairtrade) zullen het goed doen. Het gevaar is dat er zoveel keurmerken zijn dat de consument door de bomen het bos niet meer ziet. De rol van Skal is hierin cruciaal, want het wordt dan des te belangrijker dat we duidelijk maken waar biologisch voor staat en dat de consument daar op kan vertrouwen."
Gaat de coronacrisis nog invloed hebben op de groei van biologisch?
Nicolette: "Ik denk dat het de groei versnelt. Zoals Michaël al zei, is de biologische landbouw onderdeel van de oplossing waar consumenten nu meer dan ooit naar zoeken. Bovendien biedt de coronacrisis ook praktisch gezien nieuwe mogelijkheden. Door deze crisis hebben onze inspecteurs ontdekt dat we weliswaar niet helemaal zonder fysieke inspecties kunnen, maar dat dit bij laag risicobedrijven wel kan. Dat geeft ons meer ruimte om de groei te blijven faciliteren."
Michaël: "In de coronacrisis werd duidelijk wat echt belangrijk is in het leven. Waarden die we terugvinden in biologisch: eerlijkheid, gezondheid, natuur, zorg. Niet voor niks zie je dat de omzet van biologisch enorm gestegen is. Er is nog geen enkele crisis geweest waar de biologische sector niet beter uit is gekomen, zelfs de economische crisis. Ik hoop dat we deze waarden vasthouden en blijven inzetten voor een betere wereld."
Bron: Skal