De grutto broedt in Nederland en de populatie staat sterk onder druk. Het is de vraag of doorvergiftiging met pesticiden een rol speelt in de afname van het aantal broedparen. CLM Onderzoek en Advies en het Louis Bolk Instituut hebben daarom in het kader van het Project Winst & Weidevogels (gefinancierd door de Provincie Zuid-Holland) een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid van pesticiden in de grutto. Veertien monsters zijn geanalyseerd, bestaande uit 11 niet-uitgekomen grutto eieren en 3 dode grutto's. In alle monsters is DDT aangetoond. In één volwassen grutto is daarnaast ook DEET aangetroffen.
Foto: CLM Onderzoek en Advies
De dode grutto’s en grutto eieren zijn onderzocht op 727 pesticiden (inclusief glyfosaat). In 100% van de monsters is DDT aangetroffen en in 7% DEET (zie rapport 'Grutto's en pesticiden') Het goede nieuws is dat in vergelijking tot soortgelijke onderzoeken bij boerenzwaluwen en mezen enkel deze stoffen zijn aangetroffen in de gruttomonsters. Wel zijn de DDT-concentraties in de eieren en het kuiken hoger dan in de onderzoeken aan boerenzwaluwen en mezen. De hoogste DDT-concentraties bij grutto’s zijn gemeten in de eieren (gem. 0,235 mg/kg, hoogste concentratie 0,620 mg/kg), gevolgd door het kuiken (0,070 mg/kg) en de 2 volwassen grutto’s (gem. 0,025 mg/kg).
De gevonden DDT concentraties in de volwassen grutto’s lijken dusdanig laag dat acute en chronische toxische effecten niet te verwachten zijn. DDT heeft echter bij vogels onder andere een negatief effect op de dikte van de eierschaal waardoor eieren kunnen breken en het broedsel doodgaat. De concentratie waarbij dit effect optreedt verschilt per vogelsoort. De ondergrens (geen effect) die voor bruine pelikanen wordt vermeld is 0,5 mg/kg DDT. Bij de gemeten concentratie van 0,620 mg/kg in het ei van de grutto is een effect op het reproductiesucces niet uit te sluiten.
Aanleiding: afname gruttopopulatie
Vijfentachtig procent van de Europese gruttopopulatie (Limosa limosa) broedt in het Nederlandse weidegebied. De afname van de populatie in Nederland wordt geweten aan een intensivering van de landbouw. Een mogelijke oorzaak is de blootstelling van de grutto aan chemische stoffen zoals pesticiden of de afname van het voedselaanbod als gevolg van het gebruik van pesticiden.
Mogelijke contaminatieroutes
DDT is een insecticide dat sinds 1973 niet meer toegelaten is in Nederland maar zeer persistent is in het milieu. In Nederland en andere landen wordt DDT nog steeds op allerlei plekken aangetroffen, vooral in (water)bodems. In onder andere westelijk Afrika (overwinteringsgebied van de grutto) is het middel toegestaan in de strijd tegen de Malariamug. De bodem en de daarin levende bodemfauna worden als belangrijkste DDT-contaminatieroute gezien voor grutto's.
Openstaande vragen
Onduidelijk is of er restanten van DDT in de (water)bodems in de overwinteringsgebieden in Zuid-Europa en West-Afrika zitten. Hiervoor zouden in de bekende overwinteringsgebieden monsters genomen moeten worden. Tijdens vervolgonderzoek zouden meer monsters van vetweefsel en lever van adulte grutto’s geanalyseerd moeten worden, aangezien hier deze stoffen vaak accumuleren. Belangrijke vraag die resteert is wat is de specifieke relatie bij de grutto's tussen het reproductiesucces en de concentratie DDT in het ei.
Voor meer informatie:
Joost Lommen, CLM Onderzoek en Advies, 0345 470758, jlommen@clm.nl
Nick van Eekeren, Louis Bolk Instituut, 06 20132133, n.vaneekeren@louisbolk.nl