"Al drie jaar achtereen gebruikt de EU de citrusziekte black spot om de import van citroenen uit Zuid-Afrika af te remmen; om zogenaamde besmettingsrisico's te mijden, maar feitelijk om Spaanse telers te beschermen tegen hun voornaamste concurrent. De Zuid-Afrikanen offeren nu hun bio-telers op, in een wanhoopspoging de situatie onder controle te krijgen; terwijl er geen enkele reden is om te stellen dat biologische telers meer last hebben van de ziekte dan gangbare telers, integendeel. Zo wordt de duurzaamste fruitteelt van Zuid-Afrika slachtoffer van EU-protectionisme.
Black spot is een voor mensen onschadelijke schimmelziekte die minuscule zwarte vlekjes op de schil van citroenen veroorzaakt. Een internationaal panel van wetenschappers heeft in 2013 al aangetoond dat de schimmel zich niet kan verspreiden in gebieden met een Mediterraan klimaat, en daarom geen bedreiging vormt voor citrustelers in Europa. Desondanks blijft de EU maatregelen tegen Zuid-Afrika treffen.
Volkert Engelsman. Foto: Liesbeth Sluiter.
Het absurde aan de situatie is dat er op citrus uit Zuid-Amerika veel meer black spot wordt aangetroffen. In 2015 waren er 87 hits op citrustransporten uit Argentinië en Uruguay, tegenover slechts 15 hits op Zuid-Afrika. Maar alleen de Zuid-Afrikaanse telers zien zich nu al drie jaar achtereen geconfronteerd met een exportstop, steevast aan het begin van het Europese citrusseizoen in het najaar. Het prijskaartje van risicomanagement, monitoring en marktverlies steeg in drie jaar tot absurde niveaus, ten koste van de fruittelers.
In een poging om controle over de situatie te krijgen heeft de Zuid-Afrikaanse Citrus Growers Association, waarin zowel gangbare als biologische telers zitten, haar kleine groep biologische producenten nu geslachtofferd. In een brief van 7 april kondigde de CGA aan dat de biologische telers op basis van 'voortschrijdend inzicht' 'vrijwillig' hebben besloten om hun citroenexport naar de EU stil te leggen, om daarmee de kans op hits voor de hele sector te verlagen.
De maatregel is bizar. In 2014 waren er 28 hits op Zuid-Afrikaanse citrus, waarvan 28 gangbaar en 0 biologisch. In eerdere jaren werd evenmin black spot op biologische vruchten aangetroffen. Alleen in 2015 waren er, op 15 hits, 5 biologische gevallen. En als je kijkt naar de boomgaard is er nog minder reden om biologisch als zondebok aan te wijzen, want de bomen hebben een groter natuurlijk ziektewerend vermogen en worden niet zoals de gangbare bomen platgespoten met sterke chemische middelen waar de gemiddelde Europese consument niet op zit te wachten.
De Zuid-Afrikaanse telers zijn sterk onder druk gezet door DAFF, het Zuid-Afrikaans ministerie van land- en bosbouw. Het DAFF heeft namelijk aangekondigd dat Europa eist dat, bij 1 hit, het desbetreffende pakhuis voor 3 jaar lang de exportvergunning zal kwijtraken. In de praktijk is er dus geen sprake van een vrijwillige keuze van de biologische telers, maar één die is gemaakt met het mes op de keel, alleen bedoeld om de gangbare teelt te ontzien.
Het lijkt erop dat de bio-teelt bewust tot zondebok wordt gemaakt in aanloop naar een overleg met de EU. Op 15 april aanstaande gaan DAFF en CGA namelijk met de EU aan tafel over black spot. Indien de EU zich niet inschikkelijk betoont, dreigen DAFF en CGA naar de WTO stappen, om het protectionisme aan te klagen. Maar de biologische telers zijn dan in 2016 hun export kwijt, wat een enorme klap is bovenop de miljoenen euro's aan kosten die reeds gemaakt zijn.
Wat er moet gebeuren, is dat de EU erkent dat black spot op vruchten geen enkele bedreiging vormt voor Europese telers. Zo niet, dan worden de meest duurzame telers in Zuid-Afrika de dupe."