Wisten jullie dat wij als samenleving volop in een liminale fase zitten? Er zijn weinig mensen die deze term kennen, sterker nog, hij staat niet eens in de Van Dale. Onder sociologen en antropologen is de liminale fase echter een bekend begrip en wordt het ook wel beschreven als een 'overgangsfase'... Een tussentijd waarin het oude systeem niet meer werkt, maar het nieuwe nog niet klaar is. Wij nemen langzaam afscheid van een niet werkend systeem maar er is nog geen veilig, goedwerkende nieuwe plek waar wij terecht kunnen. Zo’n tussenfase brengt veel onzekerheid met zich mee. Het schuurt, is vreemd, eng, spannend, raar en zorgt voor boosheid, polarisatie en een hoop onrust. Heel herkenbaar als je de 'digitale kranten' en de sociale media door scrolt. Partijen die belang hebben bij de oude, vertrouwde situatie vechten hard om hun belangen te beschermen terwijl anderen vooral snakken naar het nieuwe. Het is zeker niet de leukste tijd maar wel noodzakelijk om te komen op een betere plek.
Het is vooral lastig voor westerse culturen, want hier zijn wij niet zo van de tussenfase. Wij willen van A naar B en liefst zonder gedoe en gezeur. Op de meeste andere plekken van de wereld wordt deze periode juist omarmd en gezien als een essentieel onderdeel van verandering. Een goed voorbeeld zijn de vele rituelen die horen bij verandering bijvoorbeeld in de periode wanneer jongens volwassen worden 'rights of passage'.
Als wij deze overgangsfase vertalen naar de landbouw- en voedseltransitie dan zien wij ook dat het overal schuurt en voor onrust zorgt. De afgelopen maand was weer tekenend en dan heb ik het niet alleen over de stikstofcrisis maar ook over de stijgende kosten voor boeren en consumenten en alle onzekerheid dat daarmee gepaard gaat. Wij nemen als samenleving steeds meer afstand van het intensieve landbouwsysteem dat ons naast veel goedkoop voedsel ook een hoop problemen heeft gebracht (watervervuiling, bodemverarming, klimaatopwarming, gezondheidsproblemen, biodiversiteitsverlies, stikstof en een slecht verdienmodel van de boer). Aan het nieuwe duurzamer systeem (waar boeren samenwerken met de natuur, de kringlopen gesloten worden, wij steeds meer kiezen voor lokaal en betrokken willen zijn bij ons voedsel) wordt hard en met veel enthousiasme aan gewerkt maar het is nog niet af.
De experts (dat zijn in dit geval de antropologen en sociologen) wijzen erop dat het in deze 'tussentijd' essentieel is dat mensen en organisaties volop de ruimte krijgen om het nieuwe systeem in te richten. Als biologische beweging zijn wij al heel lang geleden met een alternatief systeem gekomen waar waarden als Zorg, Ecologie, Gezondheid en Eerlijkheid leidend zijn. Het maatschappelijke middenveld (zoals dat zo mooi heet) begint gelukkig steeds meer interesse en waardering te tonen voor onze holistische aanpak en visie en gaat onze toekomstbestendige sector in de komende jaren ook volop steunen.
Doordat wij nu in deze overgangsfase zitten, zie je dat alles gaat schuiven waardoor wij langzaam uit de 'Biomarkt-patstelling' komen. De Biomarkt-patstelling is een frustrerend fenomeen waar drie partijen (de consument, de keten en de politiek) constant naar elkaar wijzen waardoor er tot nu toe weinig is veranderd. Zo zeggen de supermarkten: "Wij willen best meer duurzame producten op het schap zetten maar de consument stopt ze niet in het winkelmandje, je moet bij de politiek en de consument zijn". De consument zegt vervolgens "Ik wil best duurzamer boodschappen doen, maar ik weet er te weinig vanaf en bovendien is het voor mij te duur. De keten en de politiek moeten meer verantwoordelijkheid nemen en er voor zorgen dat het aanbod duurzamer maar betaalbaarder blijft". Vervolgens zeggen de politici: "Wij leven in een vrije markt economie… Wij mogen/kunnen weinig en als wij het willen is het ontzettend ingewikkeld. De supermarkt maar ook de consument moet haar verantwoordelijkheid nemen".
Maar zoals gezegd zien wij ook hier, in deze liminale fase, beweging. De consument kiest steeds meer voor duurzame levensmiddelen. De nieuwe 'De mooiste boodschap is Bio!' campagne van Bionext zal helpen om deze ontwikkeling te versnellen. De supermarkt en de rest van de keten neemt steeds meer haar verantwoordelijkheid door niet te wachten totdat de consument in actie komt. De keuze van foodservice-organisatie Albron om helemaal over te stappen op biologische melk en Plus Retail, die vorig jaar besloot om alleen maar biologische dagverse zuivel aan te bieden onder hun huismerk, zijn twee goede voorbeelden. En ook de politiek komt (eindelijk) in actie. In september wordt een Nationaal Strategisch Plan biologische productie en consumptie gepresenteerd en de verwachtingen zijn hoog.
Het systeem komt eindelijk in beweging en mijn advies zou zijn, omarm de verandering en beweeg volop mee. Ga de 'nieuwe' oplossingen niet aanvallen maar sluit je aan en zet je lobbygeld in om deze ontwikkelingen verder te ondersteunen.