De transportsector lijkt grotendeels hersteld van de coronacrisis. Met het herstel van de goederenvolumes keren echter ook de werkgelegenheid en de personeelstekorten snel terug. Vooral vrachtwagenchauffeurs zijn moeilijk te vinden, blijkt uit onderzoek van ABN AMRO.
Uit gesprekken met zakelijke klanten van ABN AMRO blijkt dat veel transportbedrijven onvoldoende vrachtwagenchauffeurs kunnen vinden. Transportbedrijven geven ook aan dat het door personeelstekorten moeilijk is extra vrachtwagens te charteren. Sommige bedrijven kunnen daardoor niet aan de groeiende vraag naar wegtransport voldoen. Vooral op logistieke knooppunten zijn chauffeurs moeilijk te vinden, zoals in Brabant (Den Bosch, Eindhoven, Breda en Tilburg), Venlo, Zwolle en Apeldoorn, zo blijkt uit berekeningen van ABN AMRO op basis van data van het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV).
Voor de coronacrisis was er al een groot tekort aan chauffeurs; bijna een op de drie ondernemers in het goederenwegvervoer kampte met personeelstekort. Het aantal openstaande vacatures voor vrachtwagenchauffeurs nam aan het begin van de coronacrisis snel af. Maar vanaf het eind van de zomer van 2020 veerde het aantal vacatures alweer op door het herstel van de internationale handel. Vooral begin dit jaar nam het aantal vacatures voor vrachtwagen-chauffeurs sterk toe. Tot begin dit jaar konden vacatures nog vrij snel worden ingevuld doordat chauffeurs vanuit werkloosheid weer aan het werk gingen. In het tweede kwartaal kampte echter al een op de vier (23,4 procent) bedrijven in het goederenwegvervoer met personeelstekorten, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Ook wegvervoerders die voorheen voldoende chauffeurs hadden, hebben nu moeite er voldoende te werven, zo blijkt uit gesprekken met zakelijke klanten. Naar verwachting neemt het personeelstekort verder toe. Per saldo verwacht 20 procent van de goederenweg-vervoerders de komende drie maanden meer personeel nodig te hebben, blijkt uit CBS-cijfers; het hoogste percentage in drie jaar tijd. Vermoedelijk zullen ondernemers hogere salarissen moeten betalen om aan chauffeurs te komen. De loonkosten nemen in juli sowieso toe met 3 procent door de stijging van de cao-lonen.
Toch kan de krapte ook goed nieuws zijn voor ondernemers, want indien de gehele markt krap wordt kunnen zij waarschijnlijk hun tarieven verhogen. De branche is voor het eerst in drie jaar tijd per saldo positief over de concurrentiepositie. De krapte is niet alleen in Nederland zichtbaar. Zo maakte de Duitse logistieke dienstverlener DB Schenker eind juni bekend een ladingstop in te stellen vanwege de enorme vraag naar goederenwegvervoer.
Het personeelstekort in het goederenwegvervoer is groter dan in andere transportbranches, onder andere doordat het goederenwegvervoer relatief goed door de coronacrisis is gekomen. In het vierde kwartaal van 2020 profiteerden wegvervoerders van de stabiele bouwproductie, de stormachtige groei van de pakkettenmarkt en de snel aantrekkende internationale handel en industriële productie. De omzet kwam in het vierde kwartaal zelfs 2,9 procent hoger uit dan in dezelfde periode in 2019. Daarnaast hebben vanwege coronamaatregelen opleidingstrajecten voor nieuwe chauffeurs tijdelijk stilgelegen.
“Aan het begin van de coronacrisis zagen we een daling in onze transporten”, zegt Nick van Schaick, directeur en mede-eigenaar van ITC Holland Transport in het Brabantse Oss. “Wij hebben daarom onze flexibele schil van uitzendkrachten afgebouwd. Nu kan ik opeens niet meer aan voldoende mensen komen. Drie van onze vrachtauto’s staan stil, terwijl er wel voldoende vraag is. Tijdens de vakantieperiode kan het nog lastiger worden, als veel van onze chauffeurs vrij nemen.”
Het tekort aan vrachtwagenchauffeurs heeft vermoedelijk ook structurele oorzaken. Veel jongeren vinden het beroep niet aantrekkelijk. Zo zijn er weinig rustplaatsen voor vrachtwagenchauffeurs. Vakbonden wijzen erop dat veel chauffeurs klagen over te weinig tijd om te slapen en te lange werkdagen. Chauffeurs klaagden ook over gebrek aan verwarming en airco in de cabines, maar in de nieuwe cao is afgesproken dat voortaan elke vrachtwagen daarover beschikt.
Adaptieve aanpak
Van Schaick denkt dat dat het beroep aantrekkelijker kan maken, net als de loonstijging die is afgesproken. Maar hij ziet ook een andere oorzaak: “Doorleren wordt erg gestimuleerd. Voor praktisch geschoold werk wordt het steeds moeilijker om voldoende mensen te vinden. Ons familiebedrijf staat erom bekend dat we met veel Nederlandse chauffeurs werken, maar deze worden steeds schaarser. Dit noodzaakt ons tot het zoeken naar andere oplossingen. De gemiddelde leeftijd van chauffeurs is hoog en er gaan door de vergrijzing de komende jaren veel chauffeurs met pensioen.”
De sector zal vanwege de vergrijzing en de groei van de markt meer moeite moeten doen om meer jongeren en vrouwen aan te trekken. Tot 2025 zijn er volgens het Sectorinstituut Transport en Logistiek jaarlijks een kleine 8000 nieuwe vrachtwagenchauffeurs nodig. Familiebedrijf Melis Logistics begon drie jaar geleden een eigen opleidingsinstituut. “Als het moeilijk is om chauffeurs te vinden, moet je ze gewoon zelf opleiden. Je moet andersom denken. We leiden gemiddeld dertig chauffeurs per jaar op”, aldus directeur Marwin Melis.
“Voor de coronacrisis waren er enkele duizenden zij-instromers per jaar, vooral uit de horeca en de zorg”, zegt Caroline Blom van brancheorganisatie Transport en Logistiek Nederland (TLN). “Werkgevers proberen onder andere vrouwen en statushouders te werven. Voor vrouwen hebben we wel eens een Ladies Night georganiseerd, dat leverde zeventig nieuwe chauffeurs op. Het beroep van vrachtwagenchauffeur is tegenwoordig aantrekkelijker voor vrouwen. Het werk is de laatste jaren fysiek minder zwaar geworden, onder meer dankzij systemen voor laden en lossen die met twee vingers te bedienen zijn. De komende jaren zullen we veel nieuwe chauffeurs moeten werven, want na corona komt de structurele krapte terug.”
Het Sectorinstituut Transport en Logistiek (STL) bevestigt dat: “We moeten de komende jaren veel chauffeurs opleiden”, zegt directeur Willem de Vries. “Daarbij moeten we ook oog hebben voor diversiteit, zodat we meer vrouwen opleiden. We gaan samen met de werkgevers en de opleidingsinstituten flink aan de slag om dat te regelen, zodat we ook de komende jaren voldoende chauffeurs hebben.”
Transportsector krabbelt op
Sinds het begin van het jaar profiteerden veel transportbranches al van het herstel van de internationale handel, zoals het goederenwegvervoer, spoor, binnenvaart, zeevaart en luchtvracht. Gedurende de komende maanden kan de transportsector ook profiteren van de heropening van de economie.
In mei waren transportondernemers per saldo weer positief over het economisch klimaat in de komende drie maanden. Per saldo is 17 procent positief over de economie, dat is veruit de hoogste score sinds het begin van de reeks in 2012. Personenvervoerders en dienstverleners rond winkels, horeca en evenementen kunnen naar verwachting dankzij het opheffen van de lockdown eindelijk weer een redelijke omzet draaien. Ook de tankvaart kan profiteren wanneer vanaf de zomer de vraag naar olieproducten als benzine en kerosine toeneemt zodra consumenten weer vaker in de auto of in het vliegtuig stappen.
Het tekort aan personeel loopt langzaam weer op, maar behalve in het goederenwegvervoer zijn de tekorten relatief klein. In de gehele transportsector ervaart momenteel 12 procent een tekort aan personeel, tegen ruim 30 procent voor de coronacrisis en 7 procent op het dieptepunt van de eerste lockdown. Vanwege het economisch herstel kan daar in de komende maanden verandering in komen, met name in het personenvervoer. Per saldo verwacht ruim 10 procent van de sector gedurende de komende maanden meer personeel nodig te hebben.
Voor pakketbezorgers is de heropening van de economie slecht nieuws. De branche heeft sinds maart 2020 geprofiteerd van de lockdowns doordat consumenten veel meer online bestelden. Nu de lockdown voorbij is en gevaccineerde consumenten weinig reden hebben om de winkelstraat te mijden, vlakt de groei van de pakkettenmarkt vermoedelijk af.
Bron: ABN AMRO