"De natuur werkt, stop met jaarlijks ploegen en eenjarigen zaaien"

Een avond over leren van de natuur in de serie It's the food,my friend! werd ingeleid door Spinozaprijswinnaar Marcel Dicke van de WUR, die al jaren onderzoek doet naar biologische bestrijding. "We onderschatten planten, die via alarmstoffen communiceren om de juiste bestrijders zoals roofmijten aan te trekken voor bijvoorbeeld spint." Vernieuwende boeren zijn ooit in de kassen begonnen met experimenten met natuurlijke bestrijders en nu is een groot deel van de kasteelt daarop gebaseerd. De kastuinbouw in Almeria (Spanje) is binnen een paar jaar omgeschakeld naar biologische bestrijding nadat Greenpeace Duitsland een rapport had gepubliceerd over residuen van bestrijdingsmiddelen in groenten en fruit.



Dicke begon in de Rode Hoed voor zo'n 300 bezoekers met een beeld van een leeuw die achter een antilope aanzit in het Serengeti park. "Maar Serengeti speelt zich ook in uw achtertuin af, waar talloze insecten in het voedselweb met elkaar in strijd zijn." Volgens Dicke kunnen we met deze kennis ook in de open teelten verdere stappen zetten via bijvoorbeeld aanplant van bloemrijke akkerranden die zorgen voor natuurlijke bestrijders. Hij merkt ook in de gesprekken met leveranciers van bestrijdingsmiddelen dat het tijdperk van de 'chemie' in de landbouw misschien wel zijn einde nadert. Ze investeren al in alternatieven.



Daarmee zette Dicke via zijn insectenkennis het thema neer over hoe de natuur zoekt naar balansen. De charismatische boer Mark Shepard uit Wisconsin (VS) trok dat door naar zijn New Forest Farm, waar hij op bijna 50 hectare doet aan 'herstellende landbouw'. Zijn uitgangspunt is om natuurlijke systemen te imiteren, maar dan met eetbare varianten.



"Het is een kwestie van heel goed observeren en kijken wat op een bepaalde plek werkt. Als er genoeg biodiversiteit is binnen een systeem zullen plagen nooit overheersen. Basis voor zijn systeem is het werken met meerjarige gewassen. Beschavingen die zijn gebaseerd op de teelt van eenjarige gewassen zijn in de geschiedenis volgens Shepard altijd ten onder gegaan omdat ze de grond uiteindelijk uitputten."



Shepard propageert een soort 'permacultuur' maar is tegelijk huiverig voor zo'n duiding omdat het ons denken limiteert. "We moeten niet out of the box denken, want er is geen box", prikkelde hij het publiek. Op vragen over noodzaak van snoeien en oogst per hectare of aantal dieren per hectare had hij eensluidende antwoorden: "kijk alleen wat werkt, een boom die gesnoeid moet worden dat werkt niet, kijk naar degene die mooi uitgroeien en oogst geven zonder snoei. Daar ga je mee verder. Ik heb met mijn gewassen met veel soorten noot- en fruitgewassen 4 oogsten per jaar op een hectare. De opbrengst per product per hectare is lager dan bij een gespecialiseerd bedrijf, maar de totale opbrengst is veel hoger, met veel minder werk. Met meer werk zou de productie nog hoger kunnen zijn. Ik gebruik geen kunstmest en chemie, mijn kosten zijn veel lager en ik hoef veel minder hard te werken." Shepard plant een heel klein deel eenjarigen zoals de natuur door disrupties daar soms ook ruimte voor laat, maar adviseert het publiek vooral een dieet te volgen gebaseerd op voedsel uit meerjarige gewassen. Zo bevorder je duurzame landbouw. En wat betreft het rendement: "Mijn bedrijf is vanaf het begin winstgevend en zonder enig gebruik van overheidsgeld."



Want ook op dat punt is Shepard helder: maak er wel echte business van. Ecologie en economie kunnen samengaan. Zorg dat je mechanisch kunt oogsten, dus alles in rijen. Werk met andere boeren samen om grootschalige verwerking mogelijk te maken. En werk met dieren: koeien, varkens, schapen, kalkoenen en kippen voor de bodemvruchtbaarheid en begrazing. Het verzetten van rasters om de dieren te laten rouleren binnen het systeem kost hem nog het meeste tijd.



In de finale kwamen de biodynamische boeren Louis Dolmans van Doornik Natuurakkers en melkveehouder Welmoed Deinum uit het Friese Sondel nog aan het woord. Beiden waren eerder geïnspireerd geraakt door Shepard's boek 'Herstellende landbouw' en zijn al een weg ingegaan om meer natuurlijke diversiteit te introduceren op hun bedrijven. Louis vooral door aanplant van heggen die een geweldige bron van leven kunnen zijn en ook veel vogels trekken. Ook Welmoed is daarmee bezig, maar ondervond tegenwerking uit de buurt omdat Friesland gaat over 'open landschap' Flauwekul, zegt Louis, vroeger stonden daar bossen. Overheden oordelen en kijken met een bril vanuit het oude. Maar zo kom je niet tot de echte transitie die nodig is. In de regelgeving moeten ecosystemen leidend zijn, niet de bureaucratie.



Volgens Shepard kunnen we de grote uitdagingen waar we in de wereld voor staan, namelijk verlies aan vruchtbare gronden en het klimaatprobleem alleen oplossen als we daar integraal naar kijken. Als we onze bodems wereldwijd met 1% organische stof weten te verrijken kunnen we zoveel CO2 binden dat we teruggaan naar het niveau van voor de industriële revolutie. Plant morgen nog een boom, doe het, is zijn slotpleidooi. It’s the food, my friend!



De volgende editie is op dinsdag 11 april en gaat over 'positive health'.



Tekst: Bert van Ruitenbeek
Foto's: Michiel Wijnbergh

Voor meer informatie: www.rodehoed.nl/foodfriend