Het nieuwe koudeprotocol voor sinaasappelen uit Zuid-Afrika vormt een bijna onoverkomelijk obstakel voor de biologische sinaasappeltelers van dat land. De resultaten van proeven met plantaardige was op biologische sinaasappelen zijn matig en niet erg overtuigend: ongeveer 50% van de sinaasappelzendingen zonder was liep koelschade op.
Orex Exports, een biologische teler-exporteur in de Orange River Valley, stuurde conform het nieuwe protocol biologische sinaasappelen zonder was naar Europa. "De schade lag tussen de 30 en 50%, afhankelijk van de zending", zegt Marthia Botha, marketing manager bij Orex Exports.
Een biologische Valencia boomgaard in de Sundays River Valley (foto's geleverd door SOGA)
"De Europese markt vormt het leeuwendeel van onze biologisch geteelde sinaasappelen en daarom heeft het nieuwe koudeprotocol een verwoestend effect gehad op onze export naar de EU", merkt Paul Marais op, directeur van de Sundays Organic Growers Association (SOGA), die in 2005 werd opgericht door een groep biologische citrustelers in de Oostkaap. Tien jaar geleden richtten zij SOGA Organic op, de enige gecertificeerde biologische citrusverwerker in Zuid-Afrika, waarvan de productie de afgelopen tien jaar meer dan verdubbeld is.
Hij voegt eraan toe: "We hebben gehoopt dat we vrijstelling zouden krijgen van dit nieuwe protocol, maar daar kwam niets van terecht. De vereniging van citrustelers heeft zich sterk gemaakt voor biologische citrus, maar het mocht niet baten."
Afrikaanse fruitmot verdrongen door biodiversiteit van biologische boomgaarden
"Het is zo ironisch - 
wij als biologische telers hebben uitgevonden hoe we citrus kunnen verbouwen zonder de effecten van de Afrikaanse fruitmot, en nu worden we uit de markt gedrukt", merkt biologische citrusteler Martli Slabber van Hexrivier Sitrus op. Martli verbouwt al tien jaar biologische citrus in Citrusdal.
Martli's eerste biologische sinaasappeloogst na de omschakeling van de volgroeide boomgaarden (rechts).
"Wat het zo erg maakt", vervolgt ze, "is dat ze zoveel hebben geleerd over ongediertebestrijding zonder gewasbeschermingsmiddelen. Het waren lessen waar de hele sector baat bij zou hebben, maar het nieuwe protocol zet een domper op al onze inspanningen."
Ze legt uit dat ze, als onderdeel van de eis om haar fruit bij 4°C te versturen, 1.800 vruchten per boomgaard moest opensnijden om te bewijzen dat er geen Afrikaanse fruitmotten waren aangetroffen. "We hebben totaal geen Afrikaanse fruitmotten in onze boomgaarden gevonden, omdat er zoveel microben in de bodem zitten die de mot verdrijven."
Sinds de mot drie jaar geleden in de EU tot quarantaineplaag werd uitgeroepen, zijn er geen fruitmot-gevallen meer aangetroffen in zendingen biologische sinaasappelen uit Zuid-Afrika.
"Wij zijn gecertificeerde biologische telers-exporteurs", vervolgt Martli, "en de EU-verordening brengt ons echt in de problemen."
Quo vadis voor Zuid-Afrikaanse biologische sinaasappelen?
Martli heeft ervoor gekozen haar biologische sinaasappelen op conventionele wijze op de markt te brengen, wat geen duurzame aanpak is. "Voorlopig ben ik gestopt met het verzenden van biologische sinaasappelen naar de EU, omdat we geen duidelijkheid hebben over hoe we dat zonder schade kunnen doen."
Van de kant van SOGA heeft men geprobeerd alternatieve markten te vinden, zoals Canada. "Maar de exorbitante stijgingen van de transportkosten hebben alle hoop op winst de grond in geboord. Evenzo hebben de transportkosten naar de EU een vergelijkbaar effect gehad op onze winstgevendheid", aldus Paul.
Hij stelt dat de biologische sector de Europese Unie ervan moet overtuigen dat ze voldoende maatregelen heeft genomen tegen Afrikaanse fruitmot.
Er zijn wel wat mogelijkheden voor biologisch citrus in Scandinavië en het Verenigd Koninkrijk, maar de EU is essentieel voor de Zuid-Afrikaanse biologische teler, waarvan er niet heel veel zijn, maar waarvan er de afgelopen tien jaar meer zijn bijgekomen.
"Wij maken geen geconcentreerd sap, alleen NFC (Not From Concentrate). Biologisch sap heeft een bredere markt dan het onbewerkte fruit, maar ook hier hebben de exorbitante stijgingen van de transportkosten de winst (en het plezier) eruit gehaald", merkt Paul op.
"Dit was het eerste jaar dat we biologische Washington navels en Valencia's konden leveren, na een omschakelingsperiode van drie jaar. Het was onze eerste oogst. Maar zolang we geen duidelijkheid hebben, is het heel moeilijk om door te gaan met verdere ontwikkelingen", zegt Martli. "Dit heeft ernstige gevolgen voor onze marketing. Het is nu een kwestie van volhouden en overleven", besluit ze.