De Landgenoten werkt sinds 2014 op een pragmatische manier aan een betere toegang tot grond voor agro-ecologische boeren. Dat is niet eenvoudig. De prijs van landbouwgrond stijgt gestaag tot bedragen die een boer onmogelijk tijdens zijn loopbaan kan terugbetalen. Intussen nemen paarden en tuinen samen al zo’n 25% van de landbouwgrond in.
In een rapport beschrijft De Landgenoten welke beleidskeuzes - of juist gebrek aan keuzes - vandaag zorgen voor een enorme druk op grond. Dit bemoeilijkt en vertraagt de nodige transitie naar een lokale duurzame voedselproductie met een nieuwe generatie boeren. En dat terwijl Europa een doelstelling van 25% bio tegen 2030 vooropstelt.
Foto: Lien Wevers
43 hectare
De Landgenoten is een coöperatie en stichting die landbouwgrond aankoopt met giften en geld uit aandelen om vervolgens die grond via loopbaanlange contracten te verhuren aan bioboeren. Sinds haar oprichting in 2014 is De Landgenoten erin geslaagd om 43 hectare te verwerven, al zijn niet alle grondaankopen volledig afbetaald.
In verhouding tot het totale Vlaamse landbouwareaal is het areaal van De Landgenoten beperkt. Sprekend is wel dat de coöperatie sinds de oprichting meer dan 1300 aandeelhouders en tal van schenkers kon overtuigen om te investeren in grond die voor altijd bestemd wordt voor biologische lokale landbouw. Op al haar gronden samen kan De Landgenoten zekerheid bieden aan ruim 21 boeren en zo de juiste omstandigheden creëren om de biodiversiteit te doen toenemen.
Grond kopen steeds minder een optie
De Landgenoten noemt zichzelf pragmatisch maar niet blind voor de realiteit. "Landbouwgrond blijft stijgen in prijs. Dat bemoeilijkt de toegang tot grond voor boeren, voor wie grond het belangrijkste productiemiddel is." De Landgenoten krijgt wekelijks aanvragen van gevestigde of nieuwe boeren die hun landbouwbedrijf willen opstarten, verduurzamen, uitbreiden of eenvoudigweg willen zeker stellen. "Door de hoge prijzen en grote concurrentie is grond kopen steeds minder een optie. Grond pachten ook niet: twee op drie grondeigenaren wil liever niet verpachten aan een boer. Blijven over: onzekere contracten waardoor boeren van het ene op het andere jaar hun grond – en dus hun bedrijf – dreigen te verliezen."
Zekerheid is nochtans een sleutelvoorwaarde voor investeringen in bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit. Zeker voor bioboeren voor wie gronden pas na twee jaar bioteelt gecertificeerd biologisch zijn. En laat Europa nu 25% bio vooropstellen tegen 2030. Vlaanderen bengelt achterop in de Europese rangorde met 1,5% bioareaal (2020).
Niet-agrarisch gebruik
In ruimtelijke planningsprocessen lijkt landbouwgrond dienst te doen als een reserve voor andere bestemmingen. Het belang van ruimte voor lokale voedselproductie lijkt nog niet te zijn doorgedrongen. Maar meer nog dan bestemmingswijzigingen, heeft landbouwgrond te vrezen van niet-agrarisch gebruik. Naar schatting werd in 2017 reeds 105.000 ha landbouwgrond gebruikt voor paarden en ook privé-tuinen nemen meer dan 8% in. Samen zetten de verpaarding en de vertuining de teller van landbouwgrond met een niet-agrarisch gebruik op 25%.
"Gemeentes en steden die eigenaar zijn van landbouwgrond beseffen vaak niet dat ze een sterk beleidsinstrument in handen hebben om meerdere strategische duurzaamheidsdoelstellingen (SDG’s) te behalen. Ze zijn meer geneigd tot verkoop", stelt De Landgenoten. "Wie toch wil verpachten heeft weinig tot geen mogelijkheid om langetermijnzekerheid voor de boer te combineren met ecologische eisen."
Onbekende problematiek
In heldere taal brengt De Landgenoten de vele factoren bijeen die leiden tot de huidige situatie. De Landgenoten wil met dit rapport een nog vrij onbekende problematiek aankaarten. "Want wie gaat binnen 10 jaar voor ons voedsel zorgen? En vooral: op welke gronden? Door te investeren in gezonde landbouwbodems, investeren we als maatschappij in gezonde voeding, in lokale economie, in duurzame productie en consumptie, in waardig lokaal werk, in biodiversiteit en koolstofopslag, in zuiver water en in sterke lokale dynamieken."
Voor meer informatie: www.delandgenoten.be