Luud Clercx werkt bij AfroFair, dat in 1996 werd opgericht door Solidaridad met het doel bananen met fairtrade-certificering te introduceren op de Europese markt. Op dit moment importeert AgroFair meer dan honderd containers bananen per week, afkomstig van kleine boeren, coöperaties en familiebedrijven in Latijns-Amerika. Voor zijn betrekking bij AgroFair werkte Luud 20 jaar in Midden-Amerika aan plattelandsontwikkeling.
Waarom zijn bananen zo goedkoop?
Luud: "De vraag naar bananen groeit, ze behoren tot de top vijf meest verkochte producten bij supermarkten. De markt staat wel onder spanning. Supermarkten willen cosmetisch perfecte bananen, maar ze willen er niet veel voor betalen. Sommige grote commerciële supermarkten stunten met de prijs en dwingen met jaarcontracten lage prijzen af bij leveranciers. CSR-managers van supermarkten hebben mooie verhalen, maar op het moment dat er tenders worden uitgeschreven, maken de inkoopmanagers de keuzes. En zij worden gestuurd op zo goedkoop mogelijk bananen inkopen. Vooral Aldi en Lidl stunten met de prijzen en trekken zo de rest mee omlaag. Eens per jaar maakt Aldi bekend voor welke prijs ze de bananen willen inkopen. Dat is een spannend moment, want dat is een richtprijs waarop andere supermarkten zich oriënteren. En die prijs wordt lager en lager. De prijs van fairtrade- en bio-bananen daalt mee, want het gat mag niet te groot worden. Voor de consument maakt de prijs niet veel uit. Die doet de bananen ook in zijn mandje als het een kwartje duurder is, maar retailers zijn toch bang dat klanten naar de concurrent lopen. De prijs van een kilo bananen is nu lager dan een kilo appels, terwijl bananen duizenden kilometers hebben afgelegd."
Hoe gaat het met de bananenproductie?
Luud: "In productielanden zijn er op plantages problemen die op termijn invloed kunnen gaan hebben op de beschikbaarheid van bananen. In een aantal gebieden is er sprake van langdurige droogte, terwijl er voor de productie van bananen veel water nodig is. En er zijn plantenschimmels. In augustus vorig jaar is een bodemschimmel die eerder al hele plantages in Azië vernietigde, opgedoken in Colombia. Deze zal zich verder gaan verspreiden in Latijns-Amerika. Ook is er een bladschimmel die wordt bestreden met steeds meer beschermingsmiddelen. Op plantages in Costa Rica vliegen er nu al meer dan wekelijks vliegtuigjes met bestrijdingsmiddelen over de velden om het onder controle te houden. Dat kost de producenten inmiddels zo’n twee dollar per doos bananen. Op een doos van gemiddeld vijftien euro. Die middelen zijn bovendien zeer slecht voor de bodem en biodiversiteit. Producenten willen best op een andere manier gaan telen en staan open voor maatregelen om duurzamer bananen te verbouwen. Maar ze vinden wel dat er een betere prijs tegenover moet staan. De prijs die zij nu krijgen voor hun bananen is echt beschamend laag. Maar de supermarkten zijn machtig en hebben een actieve lobby in Brussel en bij overheden in de productielanden zelf."
Wat doet AgroFair eraan om dit te verbeteren?
Luud: "In gebieden waar dat mogelijk is produceren onze leveranciers biologische bananen, dus zonder pesticiden en kunstmest. Als je zorgt dat de biodiversiteit op orde is en de bodem gezond, heb je veel minder last van droogte. In Costa Rica gaan we een stap verder. Daar gaan we bij wijze van proef bananen verbouwen in een agroforestry-systeem. Je hoeft dan bijna niet te bemesten en je kunt plantenziektes terugdringen door het ecologisch evenwicht. We gaan ook experimenteren met andere variëteiten bananen die beter bestand zijn tegen de bladschimmel. Als dat lukt, wordt dat de meest duurzame banaan ooit. We zijn ook een traject gestart om plastic afval te verminderen bij de teelt van bananen. Bananentelers hangen plastic zakken rond de bananentrossen om ze te beschermen tegen vogels en insecten en om de groei te bevorderen. Die zakken worden vaak weggegooid, begraven of verbrand na de oogst. Wij gaan die plastic zakken recyclen. In Peru en in de Dominicaanse Republiek gaan we ervoor zorgen dat bananenplastic wordt verzameld en omgesmolten tot hoeksteunen waar bananenpallets mee worden opgebouwd."
Wat moet er verder gebeuren?
Luud: "Het moet anders met groenten en fruit in de supermarkt. En dat zou niet alleen een kwestie van keuze voor de consument moeten zijn. Niet-duurzame producten moeten duurder worden door regelgeving. We moeten meer gaan rekenen met de 'true price' van producten, waarbij ook de verborgen sociale en milieukosten zijn meegerekend. En dan zorgen dat die meerprijs terechtkomt bij de partijen die op dit moment opdraaien voor deze kosten. Dat kan alleen als een brede alliantie van belanghebbenden en maatschappelijke organisaties zich hiervoor hard gaat maken, op Europees niveau. Bijvoorbeeld in het kader van de Europese 'Green Deal'."
Bron: MVO Nederland onderzoek: 'Onze ontbijtproducten zijn in gevaar'.