Een belangrijk onderdeel van de biodiversiteitsstrategie van de Europese Commissie is het doel om het aandeel van de biologische landbouw in de Europese landbouw met tot 25% te verhogen. In het geval van Hongarije is de biologische landbouw een veertigjarige traditie die vandaag de dag voor unieke uitdagingen en kansen staat. Agroberichten Buitenland deelde een overzicht van de geschiedenis, de beleids- en juridische achtergrond en de sectorale trends van de biologische landbouw in Hongarije.
De oorsprong van de biologische landbouw
De biologische landbouw is ontstaan in de 20e eeuw als een reactie op de toenemende industrialisatie die de landbouw sinds de uitvinding van de stoommachine had gedomineerd. Vanaf de jaren dertig van de vorige eeuw heeft de Groene Revolutie de landbouw getransformeerd, met name de plantenteelt, en een belangrijke rol gespeeld in de strijd tegen de honger na de Tweede Wereldoorlog.
In de 20e eeuw begonnen twee modellen te ontstaan met de komst van een postindustrieel tijdperk van de landbouw: de geïntegreerde en biologische landbouw. Deze nieuwe landbouwpraktijken richtten zich op milieu en ecologie.
Tussen 1940 en 1978 werd de landbouw meer gepolariseerd, naarmate de verschillen tussen de twee belangrijkste productiemethoden (conventionele/industriële en biologische landbouw) groter werden. De industriële praktijken volgden in de voetsporen van de Groene Revolutie, terwijl de traditie van de biologische landbouw de principes van de agro-ecologie volgde, een alternatief voor technologisch zware landbouwprocessen (bijv. het gebruik van chemische meststoffen, groene revolutie, biofortificatie, genetische manipulatie).
De definitie van de biologische landbouw is volgens de International Federation of Organic Agriculture Movements (IFOAM) als volgt: "De biologische landbouw is een productiesysteem dat de gezondheid van de bodem, ecosystemen en mensen in stand houdt. Het is gebaseerd op ecologische processen, biodiversiteit en cycli die zijn aangepast aan de lokale omstandigheden, in plaats van het gebruik van inputs met negatieve gevolgen. De biologische landbouw combineert traditie, innovatie en wetenschap ten voordele van het gemeenschappelijke milieu en bevordert eerlijke relaties en een goede levenskwaliteit voor alle betrokkenen..."
Meer in het algemeen is de biologische landbouw gebaseerd op natuurlijke ecologische processen en het is ontworpen om goed te passen bij de functies en de levenscycli van de lokale ecosystemen.
Geschiedenis en politieke framework
De biologische trend werd geïntroduceerd in de jaren tachtig, het laatste decennium van het socialisme. De eerste voorstanders richtten in 1983 een club op die zich bezighield met de biologische landbouw, en in 1987 werd de eerste biologische vereniging opgericht. Zijn rechtmatige opvolger, de Hungarian Biokultura Federation is op dit moment lid van IFOAM.
In 1996 richtte de federatie de eerste binnenlandse vergunningsinstantie op, en in 1999, nam de regering een decreet aan dat in overeenstemming is met de huidige EEG-regelgeving en dat de juridische regelgeving van de biologische landbouw in Hongarije vastlegt.
Van 1988 tot 2004 is het aantal producenten en het areaal voor de biologische landbouw bijna voortdurend toegenomen: Van 15 producenten met 1000 hectare landbouwgrond in 1988 tot 1935 producenten en 128.576 hectare in 2004, het jaar van de toetreding tot de EU.
Tussen 2004 en 2015 is de groeitrend, op enkele groeispurten na, enigszins tot stilstand gekomen, waardoor in 2009 de stagnatie van de biologische landbouw in het middelpunt van de belangstelling van de beleidsmakers kwam te staan, en werd er in hetzelfde jaar ook een rapport gepubliceerd door een speciale commissie. Wat het agrarische beleid betrof, werd de ondersteuning en subsidiëring van de biologische landbouw teruggeschoven naar het agrarisch beleid door het 2009 Rural Development Program en de National Rural Strategy 2012-2020.
In 2014 is een Nationaal Actieplan voor de ontwikkeling van de biologische landbouw voor 2014-2020 ingevoerd. Ook het overkoepelende ontwikkelingsprogramma van de overheid, Széchenyi 2020, dat gebruik maakt van EU-fondsen voor economische ontwikkeling, neemt het programma voor plattelandsontwikkeling op in zijn tien operationele programma's, die in 2018 een aanbesteding voor subsidies voor biologische productie hebben gelanceerd.
Na deze ontwikkelingen begon het aandeel van de biologische landbouw in de tweede helft van het decennium 2010 weer te stijgen en in 2018 waren er 3929 producenten met in totaal 209.382 hectare grond die voor biologische landbouw werd gebruikt.
De Hongaarse biologische landbouw in cijfers
In de tweede helft van het decennium is het totale landbouwareaal in het land afgenomen en daarna gestagneerd. In 2018 werd 5,4 miljoen hectare land in de landbouw gebruikt, dat is 57,4% van het landoppervlak van Hongarije. Toen 2010 begon, is het landoppervlak voor biologische landbouw in het land weer gaan toenemen. Het totale landgebruik van de biologische landbouw bedroeg in 2018 ongeveer 4%. Het aantal biologische producenten van alle agrarische ondernemers is echter minder dan 1%. (Ter vergelijking: in 2016 waren er 295 duizend individuele biologische landbouwers in de EU, met 12,1 miljoen ha landbouwgrond).
De structurele samenstelling van de biologische landbouw volgt min of meer de grote wereldwijde trends. Ongeveer 50% van de biologische landbouwgrond wordt gebruikt als weide- en grasland, 40% gaat naar de teelt van gewassen, terwijl 5% bestemd is voor aanplantingen. Van de totale biologische landbouwproductie in Hongarije werd in 2017 16% van de landbouwgrond gebruikt voor het verbouwen van granen, een cijfer dat is toegenomen.
Het hoge aandeel weidegrond en grasland is op zich niet verrassend, gezien het feit dat het percentage boeren heel laag ligt, en dat weilanden tot de minst arbeidsintensieve takken van de landbouw behoren, terwijl gewassen en plantages veel arbeidsintensiever zijn.
De twee belangrijkste pijlers in de Hongaarse landbouw zijn de plantenteelt en de veeteelt. De plantenteelt vertoont een stijgende trend. Het aantal gewassen is de laatste jaren met bijna 20% gegroeid, terwijl 16% van het areaal bestemd is voor de productie van diervoeder en 5-6% voor planten voor industrieel gebruik. Biologische plantages hebben een hogere toegevoegde waarde en het afgelopen decennium is hun aandeel verdubbeld. Biologische plantages omvatten biologische wijngaarden, bessen- en notenplantages en fruitboomgaarden.
Ondertussen is er in de biologische veeteelt een dalende trend gaande. Er zijn momenteel 175.535 dieren aanwezig in de veeteeltsector. Het grootste deel hiervan is pluimvee (139.406), terwijl het aandeel van het vee ook hoog is (24.650). Terwijl in het afgelopen decennium het aantal dieren dat in de biologische veeteelt wordt gehouden met 40% is toegenomen, zijn bijna alle takken van de biologische pluimveehouderij gestagneerd of gekrompen, en alleen de biologische pluimveehouderij breidt zich uit, met een torenhoge stijging van 80%, wat de totaalcijfers flink vertekent.
Problemen en trends
De biologische agrarische sector heeft vandaag te dag te maken met verschillende uitdagingen. Hoewel de cijfers van de biologische teelt weer aan het toenemen zijn, zijn er gebieden met structurele zwaktes die aangepakt moeten worden.
De groei van de sector in Hongarije in het decennium 2010 is niet evenredig geweest. In de biologische landbouw wordt veel gebruik gemaakt van weidegronden, terwijl het aantal grazende dieren is afgenomen, waardoor ook de waarde die in de biologische sector wordt geproduceerd is afgenomen. Bovendien is het ook geen arbeidsintensieve sector, wat betekent dat de biologische sector op dit moment geen zinvolle bijdrage kan leveren aan de duurzaamheid en de werkgelegenheid op het platteland. Door deze factoren weegt de plantenteelt zwaarder dan de veehouderij, wat, afhankelijk van het perspectief, een positieve of negatieve ontwikkeling kan zijn.
In de plantenteelt domineren granen de gewassen (21%). Dit is te wijten aan het feit dat de teelt- en oogsttechnieken en de logistiek van granen in de biologische sector dezelfde zijn als in de klassieke landbouw en dat de omschakeling naar biologisch geen grote investeringen in nieuwe machines vereist, terwijl de bestaande kennispool in de landbouw voldoende is voor de overgang.
In de tuinbouw is de situatie ondertussen anders. Het totale aandeel groenten, bessen, fruit, noten en druiven is slechts een paar procent, wat voor een groot deel te wijten is aan het feit dat ze meer handmatig werk en meer gespecialiseerde technologieën in de gewasbescherming en teeltmethoden vereisen en meer intrinsieke risico's met zich meebrengen dan de klassieke tuinbouw.
In het verwerkingssegment is er een enorm tekort aan capaciteit in de binnenlandse biologische sector, wat leidt tot een verstoring van de marktstructuur en de voorkeur voor producten met een lage toegevoegde waarde. Ook is er een gebrek aan aanvullende organisatorische infrastructuur in de sector (bijv. telerscoöperaties, samenwerking op het gebied van verwerking). Een betere integratie zou ook kunnen bijdragen tot het omzeilen van het enorme gebrek aan kapitaal in de sector.
Naast de tekortkomingen op het gebied van organisatie en verwerking, is de capaciteit voor opslag en logistiek in de biologische sector ook laag.
Als laatste zijn ook de hoeveelheid investeringen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling in de sector laag. Een positieve ontwikkeling was echter de de oprichting van het Hongaarse Onderzoeksinstituut voor Biologische Landbouw in 2011.
Er zijn ook uitdagingen en kansen aan de vraagzijde. De binnenlandse markt is klein maar groeit gestaag, en het aandeel uitgaven dat wordt besteed aan biologische voeding in de totale jaarlijkse uitgaven van de bevolking bedroeg 0,3% in 2016. Bovendien zijn de meeste consumenten die op zoek zijn naar biologische producten gevestigd in Boedapest en de omliggende gebieden, waardoor de markt geconcentreerd is. Een gebied met een potentieel voor verdere groei is de toename van het aantal gespecialiseerde "biowinkels" en biologische marktplaatsen in het stedelijke Hongarije, die de trend van toenemende bewustwording van de consument volgt.
Een ander potentieel ontwikkelingsgebied zou e-commerce kunnen zijn: De coronacrisis heeft aangetoond dat een aanzienlijk deel van de Hongaarse consumenten vertrouwen heeft in online winkelen. E-commerce is een kans voor biologische producenten om hun doelconsumenten gemakkelijker te bereiken en tegelijkertijd een aantal van de logistieke en opslagproblemen waarmee zij vandaag de dag te maken hebben, te omzeilen.
Een mogelijk gebied van uitbreiding is de toename van het aandeel van biologische groenten en fruit. Dit zijn producten met een hogere toegevoegde waarde dan andere gewassen en kunnen consumenten in steden direct bereiken door middel van gespecialiseerde (gezondheids)winkels, supermarkten en online supermarkten via e-commerce.
Conclusie
De biologische landbouw is een bijna veertig jaar oude traditie in Hongarije. Het begon als een vreemde trend in de jaren tachtig en is sindsdien in omvang en impact toegenomen. Hoewel er tussen 2004 en 2009 een periode van stagnatie was met een leemte in het overheidsbeleid voor de groei van de biologische landbouw, is de trend vanaf 2009 weer gaan toenemen. Vandaag de dag zijn er 3929 producenten die op 209.382 hectare grond biologische landbouwmethodes gebruiken. Daarmee is het aandeel van biologische landbouwbedrijven binnen het totale landbouwareaal 4% in Hongarije, wat nog steeds achterblijft bij het Europese gemiddelde van 6,7%, maar dat wel aanzienlijk hoger is dan het wereldwijde gemiddelde van 1,2%.
Terwijl de biologische plantenproductie in Hongarije toeneemt, daalt de veehouderij. Dit is een structureel probleem, aangezien meer dan 50% van de grond die voor de biologische productie wordt gebruikt, wordt gebruikt als weidegrond en weilanden voor de veehouderij. In de sector van de biologische plantenteelt neemt het aandeel van de gewassen toe en bedraagt dit op het moment ongeveer 20%, wat voor een groot deel te wijten is aan het feit dat de overgang naar de biologische productie relatief eenvoudig is in de graanproductie. Aan de andere kant is de biologische tuinbouw moeilijker te onderhouden, heeft het meer risico's en is het veeleisender qua techniek, arbeidsintensiteit en procedures dan zijn tegenhanger, de klassieke tuinbouw.
De sector staat ook voor uitdagingen. Er is een gebrek aan capaciteit in de logistiek, de verwerking, aan kapitaal en aan de organisatorische integratie die nodig zou zijn om zich aan te passen aan de markt. Wat dit betreft is de focus op de biologische winkels, markten en e-commerce in de Hongaarse biologische landbouw de moeite van het onderzoeken waard. Aangezien de biologische veeteelt enigszins krimpt en het groeiende binnenlandse bewustzijn en de vraag naar biologische voeding zich concentreert rond stedelijke biologische winkels en markten, is de verdere ontwikkeling van de biologische tuinbouw en de groenten- en fruitteelt zeker de moeite waard.
Aangezien de maatschappelijke druk voor duurzame oplossingen wereldwijd toeneemt, zal de biologische landbouw in de toekomst zowel een uitdaging als een kans voor in de Hongaarse landbouw.
Bron: Agroberichten buitenland