Voor zo'n 270 bezoekers ging de slotavond van de tiende jaargang 'It's the food, my friend!' maandag 6 mei over nieuwe voedseltrends en hun invloed op gezondheid en landschap. De aftrap was voor professor Hanno Pijl endocrinoloog en internist in Leiden UMC, hoogleraar diabetologie en veelgevraagd adviseur en spreker op het gebied van diabetes en verouderingsvraagstukken.
Hanno Pijl.
Hanno krijgt de zaal aan z'n lippen met een betoog over de desastreuze effecten van industrieel bewerkte voedselproducten. Hij laat zien dat met het ouder worden een grote meerderheid van de bevolking een of meer chronische ziekten ontwikkelt. Diabetes 2 is met 1,2 miljoen patiënten een ware epidemie aan het worden. Dat komt door celschade, maar er is geen wetenschappelijk bewijs dat die onvermijdbaar is. De schade ontstaat vooral door een overvloed aan suikers (gestegen van zo'n 7 kilogram gemiddeld per persoon per jaar voor industriële revolutie naar 50 kilogram nu) en bewerkte producten met de verkeerde vetten en teveel zout. Bewerkt voedsel wordt door onze hersenen niet goed herkend, er komen de verkeerde signalen uit ons verteringssysteem waardoor de natuurlijk rem op verzadiging ontbreekt en het voedsel ook niet goed wordt verwerkt. Vooral smaakstoffen spelen daarin een negatieve rol. Inhoud komt los van smaak. Daar komt bij dat deze producten vergeleken met verse onbewerkte producten een lage nutriënten-dichtheid hebben.
Onderzoek naar zogenaamde 'blue zones'in de wereld, plekken waar mensen gemiddeld veel ouder worden, wijst uit dat bij een dieet van onbewerkte producten tal van chronische en welvaartsziekten, van kanker tot Alzheimer, niet of nauwelijks bestaan. Bewerkt voedsel zorgt volgens Pijl voor permanente lichte ontstekingen in het lichaam, die deze ziekten kunnen opwekken. Vetweefsel zorgt vervolgens voor een versterking van dit effect.
Moderator Felix Rottenberg aan het woord.
Later in het programma gaf hij op de vraag van moderator Felix Rottenberg over wat hij een bedrijf als Unilever – producenten van veel bewerkte voedingsproducten - zou adviseren als antwoord: 'zou u zich niet opheffen?'
Hanno Pijl pleit voor leeftstijlgeneeskunde buiten de context van de spreekkamer. Beginnend met een ander voedingspatroon met vooral groenten en fruit, wat noten, klein beetje vlees en vis en als we zuivel nemen vooral volvette gefermenteerde producten zoals kwark, yoghurt en kaas. Andere belangrijkste ziekmakende factoren zijn: chronische stress, alcohol, te weinig bewegen, roken en belasting met toxisch stoffen.
Hanno liet ook een filmpje zien waar hij ene Wim interviewt, die 14 jaar lang gekampt heeft met diabetes en tal van medicijnen kreeg voorgeschreven maar na een radicale wijziging van zijn voedingspatroon letterlijk binnen 2 dagen van de meeste medicijnen af kon en binnen paar weken helemaal van de medicijnen. De man noemde zich herboren.
En tenslotte als illustratie van percentage van aantal ziekten die leefstijl gerelateerd zijn:
- 70% van de dikke darm kankergevallen
- 70% van de herseninfarcten
- 75% van de hartinfarcten
- 90% van de suikerziekten.
Hanneke Muilwijk van het Planbureau voor de Leefomgeving liet zien dat we met een ander voedselpatroon (vooral minder dierlijk) en minder verspilling onze ecologische voetafdruk al flink zouden kunnen verminderen. Nu exporteren we driekwart van onze voedselproductie en we importeren driekwart van onze consumptie. Uit de zaal kwam dan ook de opmerking dat we wellicht meer voor seizoensproducten en voedsel van eigen bodem zouden moeten kiezen.
Hanneke Muilwijk.
Na haar ging de avond naar de relatie tussen duurzaam en gezond en vooral naar onze voedselomgeving met een panel van experts.
Mark Kulsdom zette als voormalig dierenactivist de Dutch Weed Burger in de markt. Daar zit geen weed in maar zeewier uit de Oosterschelde. Eigenlijk is het dus de Dutch Sea Weed Burger. Met zeewier en algen probeert hij een zo gezond mogelijk product te maken. Hij ziet dat hele grote bedrijven deze markt nu betreden, met onder andere merken als Beyond Meat en dat ook Burger King en Mac Donalds deze trend zien als een nieuw verdienmodel. Het wordt volgens Mark 'big hard core vegan kapitalisme'. Dat is wellicht goed voor de planeet in de zin van minder dieren die toch heel belastend zijn voor het milieu, maar is het ook gezond? Hanno Pijl heeft z'n vraagtekens, want het zijn bewerkte producten. Mark probeert wel een gezonde burger te maken, maar of de grootschalige producenten dat ook doen is de vraag.
Het panel van experts.
Natascha Kooiman van de Transitie Coalitie Voedsel ziet de vegaburgers als heel belangrijk in de transitie van dierlijke voeding naar plantaardig en zullen uiteindelijk leiden tot koken zonder vlees, met meer ingrediënten als noten en paddenstoelen en dergelijke. Ze geeft aan dat 80% van het aanbod in de supermarkt niet in de Schijf van Vijf past. Het is als 'je kind broccoli proberen te laten eten in de snoepwinkel'. Volgens haar moeten we niet informeren maar faciliteren.
Coosje Dijkstra is voedingswetenschapper, onderzoeker en docent aan de VU en geeft aan dat de mensen in de zaal vast wel gezond en duurzaam zullen gaan eten, maar dat vooral de sociaal zwakkeren niet tegen de huidige voedselomgeving zijn opgewassen. Volgens haar is informatie wel belangrijk, maar zullen alle schakels in de keten moeten werken aan een gezonder aanbod, anders lukt het niet. En de overheid moet reguleren.
Petra Verhoef van het Rathenau instituut deed onderzoek naar alle gezondheidsapps die in opkomst zijn. Daar kunnen we zeker ons voordeel mee doen, maar het vraagt ook regulering van de overheid omdat er heel veel financiële belangen achter zitten. Wat vinden we van een app van een verzekeraar waar je met een gezondere leefstijl ook punten kan verdienen voor een lagere premie? Hoe ziet het dan met onze privacy? En hoe zit het met onze voedselvaardigheden als we ons laten informeren en sturen door apps?
Zo eindigde de avond ook met heel veel vragen, maar zal zeker een deel van het publiek blijvend anders naar de pakjes en zakjes in de supermarkt kijken.
U kunt deze avond ook nog terugkijken:
Verslag: Bert van Ruitenbeek
Foto's: Michiel Wijnbergh