ILVO start met een onderzoek over het welbevinden van landbouwgezinnen. Bedoeling is om te achterhalen in welke mate er langdurige stress is, wat de oorzaken zijn en hoe ermee wordt omgegaan. Er zijn aanwijzingen dat landbouwers in vergelijking met andere beroepscategorieën meer risico’s lopen op vlak van overmatige mentale druk. Klachten blijven in deze sector ook vrij lang onder de radar, blijkt uit eerder onderzoek. De sectororganisaties ABS, Boerenbond, KVLV-agra, VABS, Groene Kring en een aantal geestelijke gezondheidscentra steunen het ILVO-onderzoeksinitiatief volmondig.
Persoonlijke ervaringen?
De onderzoekers lanceren een oproep aan de individuele landbouw(st)ers /ervaringsdeskundigen en hun gezinsleden om deel te nemen aan een (vertrouwelijk) onder vier ogen gesprek en/of een groepsgesprek.
Lies Messely (ILVO): ‘Bedoeling is dat de stressproblematiek in de Vlaamse landbouw in kaart komt aan de hand van getuigenissen uit eerste hand. Wij hopen om daaruit goed onderbouwde, werkbare aanbevelingen te distilleren die de veerkracht en het welbevinden kunnen opkrikken.’
Ernstige internationale signalen
Wetenschappelijk literatuur over het thema overmatige stress in de landbouw is schaars. In de media in de VS, Australië en India verschenen er verontrustende statistieken over zelfdodingen door boeren. In Frankrijk berekende een Instituut voor Volksgezondheid in 2013 dat gemiddeld om de twee dagen een Franse boer uit het leven stapt na te zware mentale druk. In het Franse Bretagne blijft het emotioneel evenement van 3 jaar geleden -een eerbetoon aan de overleden boeren met 600 witte kruisen- nog steeds nazinderen. Nederlandse en Britse media luidden de alarmklok rond een aantal zelfmoorden.
Vlaamse situatie onderbelicht?
In Vlaanderen worden er geen officiële cijfers bijgehouden over dit onderwerp. Er bestaan tot nu toe slechts partiële data over stress en/of welbevinden in de landbouwgezinnen.
Het Departement Landbouw en Visserij berekent na een recente bevraging (n = 550) over welzijn in de land- en tuinbouwsector dat ongeveer één op vijf landbouwers kampt met hoge tot zeer hoge stress en dat ongeveer 35% ontevreden is over het inkomen op het bedrijf.
Voor het West-Vlaamse Leaderproject ‘Zot van (’t) boeren’ (2017) vulden 163 boeren een korte enquête in. Circa 17% van de boeren zegden dat ze zich psychisch niet goed voelden, 62% verklaarden niet makkelijk om hulp te kunnen vragen. Zelf ervoer het project moeilijkheden om landbouwers en professionele hulpverleners bij elkaar te brengen, wegens ‘terughoudendheid ten aanzien van hulp’.
Howest en Provincie West-Vlaanderen ontdekten in 2015 op basis van antwoorden van 1052 West-Vlaamse landbouwers dat welbevinden samenhangt met bedrijfseconomische, sociale en persoonlijke factoren. Hoe intensiever het contact met familie, vrienden, dorpsgenoten, en andere landbouwers, hoe beter het psychisch welzijn, zo bleek.
Volgens Boeren op een Kruispunt en LIV (Landelijk Infopunt voor Vrouwen - binnen KVLVwerking) stijgen ‘in belangrijke mate’ de psychosociale problemen en de nood aan ondersteuning in dit domein. De hulpverleners zien in de landbouwsector vaker gevallen van (al dan niet verborgen) burn-out, depressie, echtscheiding en faillissement.
Wetenschappelijke onderbouwing, eventuele taboes doorbreken, aanbevelingen formuleren
Er is nood aan meer aandacht en wetenschappelijke onderbouwing van de problematiek en zijn oorzaken. Charlotte Prové (ILVO): ‘Dat vergt sociologisch onderzoek. Als ILVO willen we weten welke factoren (bedrijfseconomische, politieke, sociale, persoonlijke) een invloed uitoefenen op de psychosociale kracht van het landbouwgezin. Welke impact heeft de steeds veranderende regelgeving? In welke mate speelt het imago van de landbouw in de maatschappij een rol? Hoe verlopen de familierelaties met (schoon)ouders, partner, en kinderen?’
Naast een inventaris van mogelijke bronnen van stress zal ILVO ook proberen te achterhalen hoe de landbouwgezinnen met die stress omgaan. Hebben ze de neiging problemen aan te pakken of eerder te vermijden? Waar zien zij zelf mogelijke oplossingen? Wat is er al ter beschikking en welke soort ondersteuning van buitenaf is er extra nodig? Belangrijk ten slotte is de focus op de specifieke context van de landbouwsector.
Oproep in confidentialiteit: aan de land- en tuinbouw(st)ers
Indien u als land- of tuinbouwer of uw gezin interesse hebt om mee te werken aan dit onderzoek rond ‘welbevinden’ of als u er meer informatie over wenst: neem contact op met
charlotte.prove@ilvo.vlaanderen.be, 00329 272 23 83 of 0032478 78 71 33
Om de slaagkansen en impact van het project te vergroten, werkt ILVO samen met verschillende organisaties uit de landbouwsector zoals KVLV-agra, Landelijk Infopunt voor Vrouwen (LIV), AVBS, Groene Kring, ABS en Boerenbond, maar ook met geestelijke gezondheidscentra. Bij elk van deze organisaties kunnen de bedoelde landbouwers en hun partners ook een sein geven dat zij bereid zijn met de ILVO onderzoekers te spreken.
Bron: ILVO