BZV: een biologisch sprookje spatte op tv uiteen

Caroline van der Plas is bestuurslid PR & Communicatie bij TeamAgroNL. Zij schreef een column naar aanleiding van de eerste aflevering van het populaire programma 'Boer Zoekt Vrouw' en plaatste deze op haar Facebook pagina:

Zo'n 2,9 miljoen mensen keken gisteravond naar de introductie van de tien boeren in Boer zoekt Vrouw. Wat opvalt dit jaar is, dat meer biologische vrijgezelle boeren en boerinnen zijn uitgekozen om mee te doen.

Heel leuk! Echter, als de brancheorganisaties in de biologische sector vóór september (als het seizoen echt van start gaat) niet wat gaan doen aan de communicatie, gaat dit negatieve gevolgen hebben voor de beeldvorming van deze branche. Sterker nog: het hééft sinds gisteravond al gevolgen. Een biologisch sprookje spatte voor een groot aantal kijkers uiteen.

Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat meer biologische boeren in BZV een bewuste keuze is geweest van de redactie of is opgelegd door de NPO-programmaleiding. Immers: vorig jaar werd Yvon Jaspers doelwit van een campagne van Varkens in Nood die vuur spuwde over boer David, omdat hij een intensieve varkenshouderij runde in Roemenië. ‘Dierenleed!’, werd geroepen. Overigens, zonder dat er ook maar één varken in beeld was geweest….
De media doken bovenop dit relletje. Dat wilde NPO niet nog een keer meemaken.

Dit jaar moest het dus kennelijk anders bij BZV. Geen risico’s lopen op smetjes op het programma, dus hup: biologische boeren erbij om het aaibaarheidsgehalte van het programma hoog te houden.

Of de biologische sector op dit moment zélf zo blij moet zijn met deze aandacht…? Ik weet het niet. ‘Biologisch’ is de laatste jaren namelijk door promotieorganisaties (bijvoorbeeld Bionext) en dieren- en milieuorganisaties richting consument gepresenteerd als een sector die wél geeft om dieren, het klimaat, bloemen, bijen, vogels, insecten en bodem. Burgers vinden de romantiek van biologisch prachtig zonder dat ze echt weten hoe biologisch voedsel echt tot stand komt.

En toen ineens… gisteravond. Biologische geitenboerin Saskia liet Yvon en de 2,9 miljoen kijkers zien hoe de pasgeboren geitenlammeren werden weggehaald bij de moedergeit. De geitjes werden in een doos gestopt om ze te kunnen verzorgen, een oornummer in te doen en biest te geven. “Zo’n doos geeft de lammetjes een veilig gevoel”, zei ze. En dat is ook zo. Een lammetje dat goed wordt verzorgd, is een blij lammetje.

De kijker zonder boerenkennis schrok zich echter kapot dat ook een biologische veehouder dieren houdt voor voedselproductie. Ineens werd duidelijk dat ook biologische geiten melk moeten geven: voor ons, de consument. En dat de lammetjes dan ook apart opgroeien van de moeder.

Kijkers konden hun ogen niet geloven. Het romantische plaatje dat ze jarenlang in hun hoofd hadden: de biologische boerderij als een soort Disneyland werd in een klap aan diggelen geslagen.

Social media ontplofte dan ook zowat. “Dat is toch een biologische boerin? Waarom gebeurt dit? Ik dacht dat dit niet voorkwam bij biologische bedrijven? “We moesten allemaal biologisch eten, want dan konden we rustig slapen!”, waren enkele van de vele reacties op Twitter. Onbegrip, boosheid, verbijstering. Mensen voelden zich belazerd.

Het unheimische gevoel dat gisteravond bij de burger achterbleef, is heel erg slecht voor het imago van de biosector. De bioboeren zelf kunnen er niks aan doen. Veel van hen communiceren al jaren op alle mogelijke manieren met burgers via open dagen, Facebook, Twitter, etc. en laten open en eerlijk alles zien. Zij hebben geen geheimen en vertellen graag hun verhaal.

Wie wél schuld hebben aan het sinds gisteravond gedeukte imago, zijn volgens mij de branche- en promotieorganisaties én de dieren- en milieuorganisaties die jarenlang hebben meegewerkt aan het creëren van de romantiek rondom de biologische sector. Zíj hebben ervoor gezorgd dat burgers een Disneybeeld hebben bij biologisch, níet de boeren zelf.

Deze organisaties en brancheverenigingen hebben niet goed en open genoeg gecommuniceerd over hoe het echt gaat op biologisch bedrijven. Dat daar - net als bij gangbare bedrijven - dieren worden gehouden voor voedsel en dat ook biologische boeren een inkomen verdienen aan die voedselproductie. Dat voor je biologische geitenkaasje óók geitenmelk nodig is.

Dat lammetjes en kalfjes ook op een biologisch bedrijf na de geboorte bij de moeder worden weggehaald omdat de boer(in) zijn/haar geiten of koeien houdt voor de melkproductie, hebben zij misschien nooit ontkend, maar het is ook nooit aan de grote klok gehangen. Dat zou de aaibaarheid alleen maar aantasten.

Dat óók biologische boeren een paar duizend dieren kunnen houden, is ook nooit breeduit gemeten. Het sprookjesbeeld in stand houden bij burgers, is immers goed voor het verdienmodel.

Vraag de gemiddelde burger in de stad eens wat een biologische boerderij is en dan zal hij waarschijnlijk iets zeggen als: “Een boerderij met twee varkens, een koe, drie kippen en een geit.”

Bij biologisch denkt de gemiddelde mens niet in duizenden dieren, dan denkt ze aan kleine bedrijven met weinig dieren. En waarschijnlijk ook nog dat de dieren hun hele leven samen in de wei lopen tot ze van ouderdom sterven en pas daarna op ons bord belanden. En waarom denken ze dat? Omdat dit het beeld is wat ze wordt voorgehouden.

Advies
In september gaat Boer zoekt vrouw verder. Dan gaat Nederland maandenlang zien hoe het bij én met de biologische boeren en boerinnen gaat. Ik hoop voor de biologische sector dat er tegen die tijd goede, duidelijke, eerlijke en open informatie wordt gegeven over wat biologisch precies inhoudt. Anders gaat dit geen leuk BZV-seizoen worden voor de biologische sector. Mark my words...

Ik hoop dat mijn advies ter harte wordt genomen en dit stuk niet wordt opgevat als kritiek op biologische boeren, want dat is het absoluut niet. Integendeel zelfs. Ik gun alle boeren een goed imago en een goed inkomen.

Ik schrijf dit juist als waarschuwing om negatieve publiciteit voor te zijn. Uit ervaring kan ik namelijk zeggen: als mensen los gaan op Twitter en Facebook over jouw sector, dan gaat het jaren duren voordat de schade is hersteld. Als die al wordt hersteld. En als je niet zelf je verhaal vertelt, gaan anderen het voor je vertellen.

Imago komt te voet en gaat te paard, zoals u weet. Dit geldt voor alle sectoren. Ook de biologische.

Caroline van der Plas