Op 29 juni 2017 heeft het Europees Octrooibureau besloten dat met ingang van 1 juli 2017 geen octrooien meer verleend zullen worden op planten die verkregen zijn middels een natuurlijk veredelingsproces en zullen alle octrooien die nog in aanvraag zijn op deze nieuwe manier beoordeeld worden. Echter, wanneer een technische methode is gebruikt om een nieuwe planteigenschap te creëren kan nog wèl een octrooi worden verleend, mits het product (de plant met de eigenschap) nieuw, innovatief en nawerkbaar is. Zo'n octrooi mag zich niet uitstrekken tot plantmateriaal met dezelfde eigenschap, maar dan verkregen middels een essentieel biologische werkwijze. Op die manier zou gewaarborgd moeten zijn dat natuurlijke eigenschappen niet meer onder de reikwijdte van een octrooi komen te vallen. De uitwerking hiervan verdient echter nog wel aandacht.
Plantum heeft zich sinds 2010 samen met ketenpartners in de land- en tuinbouwsector; VBN, LTO, Bionext en GroentenFruit Huis ingespannen om de vrije toegang voor veredelaars tot planten en daarin voorkomende eigenschappen te waarborgen. Dit is noodzakelijk voor de innovatie in plantenveredeling, want hoe meer diversiteit ter beschikking is hoe beter de waarborg voor de creatie van biodiversiteit en dus een beter aanbod van rassen voor teler en consument. Octrooien kunnen de toegang tot plantmateriaal voor de veredelaar beperken.
Dankzij een gezamenlijke roep om actie vanuit deze partijen heeft allereerst de Tweede Kamer en hierop ook de Nederlandse regering zich sterk gemaakt voor een Europese uitspraak tegen het octrooieren van 'natuurlijke eigenschappen'. Na een resolutie van het Europees Parlement in 2015, en een door Nederland als EU-voorzitter geïnitieerd symposium, publiceerde de Europese Commissie afgelopen november een notitie die uitleg geeft aan de Europese wetgeving: het is bij het opstellen van de regelgeving die octrooibescherming mogelijk maakt voor biotechnologische uitvindingen in 1998 nooit de bedoeling geweest om octrooien te verlenen op producten die het resultaat zijn van een 'wezenlijk biologische werkwijze' (het kruisen en selecteren van planten). Begin 2017 werd deze uitleg unaniem bevestigd door de Europese Raad van ministers, waarna zij afspraken dit gezamenlijk te agenderen bij het Europees Octrooibureau. Het Europees Octrooibureau is een orgaan dat onafhankelijk opereert van de EU omdat het aangestuurd wordt door 38 landen (28 EU+10).
Plantum is zeer blij met het nu behaalde resultaat maar zal de uitwerking van het besluit op de toekomstige octrooipraktijk wel scherp blijven monitoren. Naast de herinterpretatie van de uitzondering op 'wezenlijk biologische processen' heeft de Europese Commissie vorig jaar nog enkele andere maatrgelen aangekondigd zoals het verbeteren van de algemene kwaliteit van octrooiverlening, meer transparantie ten aanzien van octrooien op planten en aandacht voor licentieverlening. Hier zal de komende tijde verdere uitvoering aan gegeven moeten worden.
Reactie Bionext
Bionext streeft naar een waterdichte patentwet en een einde aan patenten op ons voedsel. "De vraag is in hoeverre dit bereikt wordt door het besluit dat het EOB genomen heeft. Wij vrezen dat de nieuwe implementatieregels nog steeds mogelijkheden bieden om patenten aan te vragen op voedselgewassen" aldus Maaike Raaijmakers van Bionext.
Bionext vindt het voorstel een grote stap vooruit, maar denkt dat de door het EOB voorgestelde aanpassingen niet ver genoeg gaan. Maaike Raaijmakers: "Onze verwachting is dat nu wel een groot aantal bestaande patenten zal sneuvelen, bijvoorbeeld het patent op witte vlieg resistentie in paprika van Syngenta. Tegelijkertijd vreest Bionext dat natuurlijke eigenschappen in de toekomst via een omweg alsnog gepatenteerd gaan worden. Bijvoorbeeld doordat er naast klassieke veredeling ook gebruik is gemaakt van een techniek die wel octrooieerbaar is."