Stelling 1: biologisch is rijker aan belangrijke voedingstoffen
Zo op het blote oog is het verschil tussen biologische en gangbare groenten verwaarloosbaar klein. Op basis van geur noch smaak kan worden afgeleid of je met een biologisch of gangbaar product van doen hebt. Het zet meer zoden aan de dijk om de voedingswaarde als uitgangspunt te nemen. In tv-programma Broodje Gezond, dat in mei 2016 werd uitgezonden, ging Wijnand Sukkel, onderzoeker biodynamische landbouw aan de WUR, dieper in op het vraagstuk of biologische groenten rijker zijn aan gezondheidsbevorderende nutriënten. Volgens de onderzoeker zijn er wel degelijk verschillen in de hoeveelheid actieve plantenstoffen. Zo verklaart hij ten overstaan van tv-kijkend Nederland dat biologische groenten meer antioxidanten bevatten. Die antioxidanten beschermen het menselijk lichaam tegen vrije radicalen, schadelijke stoffen waarvan bekend is dat deze de celstructuur ontregelen en weefselschade veroorzaken. De antioxiderende eigenschappen van polyfenolen worden in de wetenschappelijke literatuur veelal in verband gebracht met een verlaagd risico op hart- en vaatziekten en zou eveneens een anticarcinogene werking hebben.
Eerder onderzoek wijst ook op een hogere aanwezigheid van belangrijke nutriënten in biologische groenten. In maart 2008 bracht het Amerikaanse Organic Center een rapport uit met een overzicht van vergelijkend onderzoek naar de nutritionele samenstelling van biologisch en conventioneel geteelde groenten. De daarvoor gebruikte data liep terug tot begin jaren '80. In de studie werden 135 producten met elkaar vergeleken. In 62 procent van de vergelijkingen scoort het biologische product op gebied van antioxidanten, vitamines en mineralen beter dan het gangbare aanbod. De resultaten lijken echter sterk product- en streekgebonden. Ter illustratie: in datzelfde jaar verscheen ook een Deense publicatie waarin het verschil in mineralen tussen gangbare en biologische kool, wortel, erwt en aardappel nauwelijks zichtbaar was. Tot op zekere hoogte spraken de bevindingen zelfs in het voordeel van gangbare teelt.
Uit een analyse van Huber (et al., 2006, p. 11) blijkt dat biologische groenten en fruit tot wel 20 procent meer droge stof kunnen bevatten. Door de lagere vochtbalans zijn de voedingsstoffen naar verhouding veel compacter gegroepeerd. Per saldo maakt dat biologische groenten voedzamer dan gangbare. Feit blijft dat volgens deze redenering bij een 20 procent hogere inname van gangbare groenten eenzelfde werking uitgaat.
Stelling 2: biologisch bevat minder contaminanten
De discussie met betrekking tot contaminanten, te weten de stoffen die onbedoeld of ongewild in voeding terechtkomen, richt zich vooral op de aanwezigheid van gewasbeschermingsmiddelen, schimmeltoxines en andere milieu-contaminanten, zoals zware metalen en nitraat.
Zowel Europees als Amerikaans onderzoek onderstreept dat mensen die biologische groenten en fruit consumeren, minder (residuen van) gewasbeschermingsmiddelen in hun lichaam hebben. In een onderzoek uit de VS werd 4.466 Amerikanen een vragenlijst voorgelegd, waarbij hun eetgedrag werd gekoppeld aan de consumptie van biologische voeding. Ter controle werd bij alle respondenten een urinestaal afgenomen. Bij respondenten met biologische voeding in hun dieet werd gemiddeld genomen maar liefst 65 procent minder gewasbeschermingsmiddelen in hun urine aantroffen. Deze resultaten werden in het wetenschappelijke journaal Environmental Health Perspectives gepubliceerd. Diezelfde onderzoekers benadrukten overigens wel dat consumenten die uitsluitend gangbare groenten en fruit consumeren, niet nadelig af zijn. De waargenomen residuen bleven in het onderzoek binnen de wettelijk vastgestelde normen.
Over de hoeveelheid nitraat in biologische groenten zijn de meningen verdeeld. Gemiddeld genomen bevatten biologische groenten een lagere hoeveelheid nitraat dan uit gangbare teelt. Wel zijn er uitschieters. Een Nederlandse monitoringsstudie uit 2008 in wetenschappelijk tijdschrift Food Additives & Contaminants wees er bijvoorbeeld op dat biologische peen een hoger nitraatgehalte had dan gangbare.
Van biologisch geteelde gewassen werd lange tijd verondersteld dat deze meer antischimmelstoffen moeten aanmaken om indringers op afstand te houden daar schimmelwerende chemische middelen uit den boze zijn en daardoor moeten teruggrijpen op hun eigen 'overlevingsinstinct'. Het Louis Bolk Instituut wijst in de publicatie 'Voedselkwaliteit, veiligheid en gezondheid van biologische producten’ op het tegendeel en spreekt over "duidelijke aanwijzingen dat biologische producten eerder minder dan meer schimmeltoxines bevatten dan gangbare producten".
Wat hieraan bijdraagt is dat in de biologische teelt vaak wordt geselecteerd op gewassen met een natuurlijk lage gevoeligheid voor schimmels. De onderzoekers stellen dat klimatologische omstandigheden en teeltregio een grotere invloed op de aanmaak van mycotoxines hebben, dan de teeltwijze zelf.
Hetzelfde rapport is resoluut in de claim over de aan- of afwezigheid van milieucontaminanten in biologische aardappelen en groenten. "Er zijn geen aanwijzingen dat aardappelen en groenten meer zware metalen bevatten. Het loodgehalte lijkt soms iets verhoogd, maar de hoeveelheden blijven onder de norm", luidt de bevinding.
In augustus 2016 werd er in Nederland echter melding gemaakt van excessief en ongeoorloofd gebruik van koper in de biologische aardappelteelt. De vraag is in hoeverre die claim in dat licht bezien nog overeind blijft. De aardappelziekte phytophthora infestans hield vorig jaar zomer flink huis, waardoor meerdere telers zich genoodzaakt zagen koperoxichloride in te zetten uit angst anders hun oogst te zien halveren. Koperoxichloride mag echter sinds de eeuwwisseling niet meer gebruikt worden als gewasbeschermingsmiddel, hooguit als bladmeststof, zij het in zeer beperkte mate (6 kg per hectare). Toezichthouder Skal constateerde echter dat een aantal telers deze stof onder valse voorwendselen inzetten en sprak zelfs over misbruik.
De bevindingen behoeven enige nuance. Zo wordt in andere productgroep, te weten biologische tarwe, in studies van Rossi et al. (2006) en Harcz et al. (2007) in verband gebracht met hogere loodgehaltes. Hoewel deze waarden de Maximale Residu Limiet (MRL) niet overschrijden, waren de waargenomen residuen volumes wel significant hoger dan bij gangbare tarwe. Het zware metaal leidt bij een te hoge inname tot nier- en/of leverschade. De onderzoekers wijten dit niet zozeer aan het product zelf, als wel aan de oogstomstandigheden. Zo veronderstellen zij dat biologische productie vaker in de buurt van bebouwing plaatsvindt. Toch blijft het in dit geheel onaannemelijk dat consumenten dermate grote volumes consumeren, dat zij hier daadwerkelijk hinder van ondervinden.
Gezondheidsclaims sterk afhankelijk
De gezondheidsclaims met betrekking tot biologische blijven sterk afhankelijk van de productgroep, raskeuze, bemestingsstrategie, oogstmoment en naoogstcondities. Ook omgevingsfactoren als teeltlocatie, grondtype en weersomstandigheden zijn van invloed op de aan- of afwezigheid van belangrijke voedingsstoffen of contaminanten.
