De Greenpeace-acties die hebben geleid tot de nieuwe eisen.
Prijskopen - Wilbert van den Bosch
Wilbert van den Bosch van Peppers Unlimited haalde het certificaat twee jaar geleden en was daarmee een van de eerste Milieukeur-gecertificeerde paprikatelers. Hij heeft zijn twijfels over de eis van 100% gecertificeerd product. "Het is goed dat er over duurzaamheid nagedacht wordt, dat sowieso. Maar of deze eis de oplossing is? Uitgangspunt van de Milieukeur-eisen is dat zo'n 30 procent van de telers dat certificaat moet kunnen halen. De koplopers, zeg maar. Je kunt geen 100 procent koplopers hebben." Het lijkt hem voor veel telers ook bijzonder lastig om het certificaat te halen. "We kunnen binnen de eisen werken omdat we geen schimmelmiddelen toepassen. We krijgen de teelt met relatief weinig kilo's werkzame stof rond." En, vindt Van den Bosch, dat is echt niet alleen zijn eigen verdienste. "De kwekerij ligt op een gunstige plek. In een gebied met veel trips, vlinders en dus veel rupsen is dat een nog grotere uitdaging. Het is niet zo zwart-wit dat als je het wilt, dat je het dan dus haalt."
Dan spelen ook de kosten mee. Meer telers, ook die liever niet met naam en toenaam reageren, geven aan geen hogere prijs voor hun Milieukeur-product te ontvangen. Afnemers betalen hooguit een deel van de kosten van de keuringen en het certificaat. "Supermarkten zouden kunnen beginnen met het maximaal inkopen van Milieukeur product - en dan ook voor de meerkosten betalen. Want dat is waar ik aan het einde van de rit voor vrees", besluit Van den Bosch. "Iedereen wil nu Milieukeur. Wij verzorgen dat, voegen extra kosten en moeite toe en zijn dan soms een stuiver duurder dan bijvoorbeeld het Spaanse product. En dan wordt er gekozen voor een andere, goedkopere leverancier. Dit gaat nu om belangrijke klanten, maar er zijn ook echte prijskopers op de markt!"
"Keurmerken zijn wassen neus" - Peter Verschuren
Jumbo en AH verklaarden in het persbericht nadrukkelijk zich met de maatregel in te zetten tegen de bijensterfte. Dat schiet verkeerd bij Peter Verschuren van Verschuren Broccoli. "Het is onbekend waardoor de bijensterfte komt - ieder onderzoek wijst iets anders uit. Nu worden Jumbo en Albert Heijn min of meer gechanteerd door Greenpeace. Die wentelen het af op de leveranciers en telers." Hij ziet als eerste een taak voor Wageningen UR om uit te zoeken hoe het met de bijensterfte zit. "We hebben de beste landbouwuniversiteit ter wereld, maar gaan af op tegenstrijdige onderzoeken. Het levert een deal op waarvoor de sector niet eens gecontacteerd is. Dat is toch raar?" Het sluit wel aan bij de houding van de retail naar de teler. "We werken met zonnepanelen, verhogen het percentage organische stof, versterken de regionale gemeenschap. Geen enkele retailer heeft ooit enige interesse getoond in hoe we telen of hoe de bedrijfsvoering in elkaar zit. Telers weten als geen andere hoe ons dagelijks brood afhangt van bijen. We zijn minder gewasbescherming gaan gebruiken willen de bij juist behoeden. Toch komen ze wel met zo'n deal. Het is een wassen neus."
Verschuren heeft het sowieso niet zo op keurmerken. "Ik kan 100% duurzaam telen zonder keurmerk en ik kan niet duurzaam telen met alle keurmerken die er zijn." En, ter verduidelijking: "We hebben regels over hoe je handen te wassen nadat je geplast hebt, maar nergens staat dat ik niet over de broccoli heen mag plassen. De systematiek is zoek. Je probeert iets met regels te vangen wat niet met regels te vangen is."
Wat zou dan een alternatief zijn? "Er zou een objectieve manier moeten komen om duurzaamheid uit te rekenen. Nu roept iedereen maar wat en ondertussen ben je als teler overgeleverd aan de willekeur waar één of andere club zich voor inzet, omdat dit het beste past bij hun idee van duurzaamheid. Duurzaamheid is breder dan alleen dat. Biologisch telen klinkt mooi, maar heeft met duurzaamheid vaak weinig te maken omdat de opbrengsten lager zijn. Milieukeur en SKAL is wat mij betreft consumentenbedrog. Dan kan men toch niet van mij verlangen dat ik daar aan mee doe?"
Verschuren houdt consument en klant via Social Media op de hoogte van de gebeurtenissen op het bedrijf
Zelf probeert Verschuren via Social Media en met excursies in ieder geval al de afstand tussen teler en de markt te verkleinen. "Maar de retailers en milieuclubs volgen mij niet." En daar ligt ook een taak voor de sector en de belangenbehartiging. "Op deze manier wordt de teler kapot gemaakt en komt de voedselketen in de handen van de multinationals. Dat lijkt me in ieder geval iets wat de milieuclubs niet moeten willen."
René Verdonk - "Als wij het niet doen, doet het buitenland het"
Uit de broccoli komt een ander geluid van René Verdonk. Hij is op de trekker een extra rondje aan het schoffelen omdat hij met minder gewasbeschermingsmiddelen werkt sinds hij vorig jaar het Milieukeur-certificaat haalde. "Ik zie hier toevallig wel dat de plantjes iets kleiner zijn, maar we halen het tot nu toe goed door het jonge onkruid tijdig weg te halen." Extra werk, maar het geeft hem wel voldoening. "Je daagt jezelf uit en gaat een tandje scherper werken. Als teler zet je jezelf op de kaart."
De vraag om het certificaat werd bij Verdonk door de afnemers weggelegd. Voor de afnemer was buitenlandse teelt het alternatief. "Dat moet je natuurlijk niet hebben. We moeten op Spanje voor blijven lopen." Maar, eerlijk is eerlijk, in het begin had hij er niet veel zin in. "Vorig jaar was het Milieukeur, dit jaar is het GRASP. Zo blijf je wel bezig met je certificaten. Aan monsters, certificaten en audits ben je zo een paar duizend euro kwijt. De meerkosten krijgen we van de afnemers terug, maar het meerwerk is voor onze rekening." Toch is hij bijgedraaid. "Je kunt het negatief oppakken en zeker als Greenpeace met zo'n campagne komt, gaan je haren achterover staan. Maar je kunt het ook als een uitdaging zien. We moeten met meer zaken rekening houden en het lijkt pittig, maar in deze teelt is het te doen. Het laat je nadenken waarom je iets doet." En dan is volgens Verdonk weliswaar het geen kwestie van meer geld, maar wel een kwestie van je steentje bijdragen. "Ik denk dat dat positief werkt."
Toch is ook Verdonk niet enthousiast over het werken met 100% gecertificeerd product. "Retailers willen kunnen zeggen 'we hebben Milieukeur', maar er zullen vast ook teelten en bedrijven zijn waar het niet kan. Moeten die zich dan maar op een andere markt richten? Zo stellig kun je het niet zeggen." Bovendien vreest hij ook de verzwaarde teeltlasten. "De wettelijke eisen worden al strenger en strenger. Maar wat zijn de eisen in de toekomst, als er een nieuwe campagne komt? Daar moeten we met de afnemers, overheid en de retail over blijven praten."
Lees hier de column van SMK-directeur Gijs Dröge over de Milieukeur-eisen.