"Laat Vietnamese telers elkaars bio-producten controleren"

Schandalen rond voedselveiligheid zijn schering en inslag in Vietnam: er gaat geen week voorbij of er wordt een nieuw schandaal gerapporteerd in de krant. Boeren gebruiken te veel pesticiden. En de pesticiden die gebruikt worden, zijn dan nog dikwijls van bedenkelijke kwaliteit: veel flesjes worden vanuit China over de grens gesmokkeld en zijn ronduit giftig. Dit houdt risico's in voor de boeren én de consumenten. De Vietnamese consument wordt zich steeds bewuster van dit gevaar, en zij vragen naar veilige, biologische groenten, die voldoen aan bepaalde normen rond veiligheid en hygiëne. Deze groeiende vraag naar biologisch geproduceerde groenten biedt een uitgelezen kans aan Vietnamese groenteboeren. Als zij op deze marktvraag inspelen, kunnen ze niet enkel hun inkomen verhogen, maar ook lokale gemeenschappen voeden op een veilige, duurzame manier. Vredeseilanden houdt daarom op de eigen website een uitgebreid pleidooi voor het Participatief Garantiesysteem (PGS):

Boeren die veilige of biologische groenten telen, kunnen hun producten laten certificeren door een extern controleorgaan, maar dat is vaak heel erg duur en de procedures zijn complex. Dit is niet haalbaar voor kleine boeren.

Een mogelijk alternatief is het Participatief Garantiesysteem (PGS): een systeem waarbij boeren en consumenten elkaar controleren om veilige producten op te markt te brengen. Dit systeem kost veel minder en er is minder papierwerk in te vullen. Bovendien worden de principes en regels opgesteld door verschillende spelers erbij te betrekken: de boeren zelf, de lokale overheid, consumenten en eventueel privébedrijven (bijvoorbeeld verwerkingsbedrijven). Voedselveiligheid wordt dus gegarandeerd door iedereen erbij te betrekken.

PGS is in Vietnam nog niet zo bekend. Op dit moment werkt Vredeseilanden met vijf organisaties in drie provincies (Ha Nam, Phu Tho and Hoa Binh) in Noord-Vietnam om het systeem uit te testen. De boeren willen biologische groenten op de markt brengen (i.e. zonder gebruik van pesticiden) of veilige groenten (i.e. af en toe gebruik maken van pesticiden, maar heel gecontroleerd en op het juiste moment, bijvoorbeeld niet vlak voor de oogst). Het uiteindelijke doel is om heel concreet aan te tonen dat PGS voordelig is voor boeren én consumenten. Zo kunnen we de provinciale en nationale overheid overtuigen om dit systeem officieel te erkennen en ondersteunen.

Eén van de boerengroepen die met PGS aan de slag willen gaan is de Trac Van Organic Vegetable Collaborative Group. Eind 2013 sloeg een groep vrouwen de handen in elkaar: hun kleine groentetuintjes werden één groentetuin van 1 hectare, die ze nu samen bewerken. Vroeger verbouwden ze hun groenten in hun achtertuintjes, voornamelijk voor eigen gebruik; enkel het overschot werd verkocht. Door hun inspanningen te groeperen, slagen ze er echter in om veel meer groenten te verkopen en er een beter inkomen uit te halen. Naast het verbouwen van groenten, houden ze ook nog vee, varkens en gevogelte; en verbouwen ze onder andere maïs om deze dieren te voeden. Hun inkomsten zijn op deze manier ook gediversifieerd.

Uitdagingen:

De groentetelers zijn erg gemotiveerd om samen te werken, maar ze hebben landbouwtechnische steun nodig en begeleiding om het Participatieve Garantie Systeem (PGS) toe te passen.
Veel van de groepen zijn pas recent opgericht. Ze hebben nog ondersteuning nodig op vlak van financieel beheer en management om de coöperatie te laten functioneren als een echte business.
Wat na de oogst? De boerengroepen hebben nog begeleiding nodig om goed te weten hoe ze moeten sorteren op kwaliteit, hoe ze hun groenten het best kunnen wassen en verpakken. Er is ook nauwelijks aangepaste infrastructuur voorzien.
Hoe kunnen de boeren ervoor zorgen dat klanten hun veilige of biologische groenten vinden en kopen? Marketing is een grote uitdaging.
Duurzame relaties en contracten aangaan met bedrijven liep in het verleden vaak fout, onder andere door het povere engagement van de opkopers en omdat boeren niet goed weten hoe ze de meerwaarde van hun product moeten uitspelen.
Op sommige plaatsen (voornamelijk in de Hoa Binh provincie) zijn extra vormingsmomenten nodig om uitleg te geven over wat veilige groenten precies zijn, en wat biologische landbouw betekent.
De Vietnamese overheid ondersteunt op dit moment VietGAP, een erg dure, arbeidsintensieve en ingewikkelde methode om voedselveiligheid en -kwaliteit te garanderen met hoge certificeringskosten, zodat kleinschalige boeren er niet voor in aanmerking komen. Op dit moment erkent de overheid PGS nog niet als een realistisch en betaalbaar alternatief voor kleine boeren.

De strategieën:

Ondersteuning bij het toepassen van biologische of veilige productiemethodes en het PGS-systeem.
Ondersteuning na de oogst, vormingen over boekhouding, planning, marketing, algemeen management van de coöperatie…
Vietnamese consumenten informeren over de problematiek van overmatig pesticidegebruik, om zo hun kennis over veilige, biologische groenten te vergroten en de vraag naar deze groenten te doen stijgen.
De boerengroepen advies geven en begeleiden bij hun eerste commerciële relaties met privéactoren, groothandelaars en supermarkten, om tot win-win handelsrelaties te komen.
Geleerde lessen en ervaringen documenteren en gebruiken in beleidsbeïnvloeding naar district-, provinciale en nationale overheid, om PGS als een betaalbaar en complementair kwaliteitscontrolesysteem naar voren te schuiven, in het voordeel van kleine boeren.

Voor meer informatie: www.vredeseilanden.be