"Joris Lohman: "Promotie van ongezond eten is een groot gevaar"
Wat we eten bepaalt onze gezondheid. De effecten van ons voedingspatroon op gezondheid staan in de belangstelling: sommigen hebben het over een hype – zie het succes van 'de Voedselzandloper' van arts Kris Verburgh – maar het maken van de koppeling tussen voedsel en gezondheid is onmiskenbaar in opmars. Als kind wist je al dat moeder wilde dat je je spruitjes at, toch is het blijkbaar ontzettend moeilijk om 'de consument' aan de groenten en fruit te krijgen. Terwijl de zorgkosten de pan uitrijzen, ontstaat er consensus dat de oorzaak voor ziekten als diabetes en hart- en vaatziekten in ieder geval deels voedselgerelateerd zijn.
Onlangs schreef Asha ten Broeke in Trouw dat hoewel het Voedingscentrum anders beweert, het voor mensen met een laag inkomen vrijwel onmogelijk is om gezond te eten: groenten en fruit zijn te duur. Ik sprak een arts in opleiding over haar grote frustratie: kinderen die op jonge leeftijd al kampen met allerlei kwalen, simpelweg omdat ze leven op een dieet van frietjes en cake. Dan kan je alle medicijnen voorschrijven die je wil, maar is het vechten tegen de bierkaai.
Waarom krijgen we het niet voor elkaar om gezond te eten? Een grote rol hierin is weggelegd voor de voedselindustrie. Ja, de mens heeft een ingebakken voorkeur voor zoet, zout, vet, en veel. Dat komt goed uit: op een verwerkt voedselproduct – van snacks tot ontbijtgranen – is een veel grotere winstmarge te halen dan op een appel of een bloemkool. Voedselbedrijven buitelen over elkaar heen om nieuwe – zoet, zout en vette – producten op de markt te brengen. De voedselindustrie is een lucratieve markt, hoewel je zou denken dat de afzetmarkt een plafond kent: een mens kan per dag maar een bepaalde hoeveelheid (kilo) voedsel eten. Geen zorg, voor elk moment van de dag wordt wel een nieuw (snack)product bedacht. Het gaat er niet zozeer om wat de voedingswaarde of zelfs smaak van een product is: er worden miljarden euro's marketinggeld gepompt in het promoten van producten die – laten we eerlijk zijn – niemand nodig heeft. Het is een ware veldslag om de schappen van de supermarkt.
Diezelfde supermarkt doet ook een duit in het zakje. De prijsbewuste consument is opzoek naar de goedkoopste kipfilet of fles cola: elke supermarkt wil de goedkoopste zijn in deze artikelen. Dat gestunt moet ergens terugverdiend worden: op de groenten- en fruitafdeling. Hoewel er op een krop sla maar enkele centen worden verdiend door de boer, is het 'goedkoper' om cola te drinken dan om sla te kopen.
Welke instrumenten zijn er om hier tegenwicht aan te bieden aan dit alles? Via het landbouwbeleid worden boeren ondersteund om groenten en fruit te produceren. Helaas is het beleid historisch gezien ontworpen op zoveel mogelijk produceren, en niet per sé op gezondheid. Niet zo lang geleden ging veel geld naar de productie van suiker, en vandaag de dag worden de zuivel- en de vleesindustrie (indirect) gesteund. Om te zeggen dat het landbouwbeleid zoet, zout en vet meer in de hand werkt dan gezond gaat misschien ver, maar echt tegenwicht bieden om groenten en fruit aan de man te krijgen doet het ook niet.
Al deze elementen samen zorgen ervoor dat een simpele levenswijsheid als 'eet je spruitjes op, daar wordt je groot en sterk van' helemaal niet zo makkelijk op te volgen is. Mensen worden ziek van wat ze eten, en de samenleving draagt de (zorg)kosten. Het goedkoper maken van spruitjes via het landbouwbeleid is niet de enige oplossing, maar het zou wellicht imago en de effectiviteit van het landbouwbeleid ten goede komen. Dat je eigen koelkast en keuken deels het medicijnkastje en de apotheek kunnen vervangen, zou als muziek in de oren moeten klinken.
Joris Lohman
Bron: Het Eetcafé