Wat is CMS?
CMS staat voor Cytoplasmatische Mannelijke Steriliteit. Dit is een eigenschap die van nature in sommige gewassen voorkomt, bijvoorbeeld in radijs. Bij zo'n gewas is zelfbevruchting niet mogelijk en daardoor kunnen veredelaars makkelijker uniforme rassen produceren. De eigenschap kan ook door middel van protoplastfusie worden ingebouwd in nieuwe gewassen. Bij deze techniek fuseren de protoplasten (cellen zonder celwand) van de ene ouder met cellen zonder kern (die cytoplasmatisch mannelijk steriel zijn) van de andere ouder. Dit gebeurt door middel van elektrische of chemische stimuli. Hierdoor ontstaat een nieuwe CMS-lijn die gebruikt kan worden voor ontwikkeling van CMS-hybriden. Protoplastfusie is vooral gebruikt om CMS in te bouwen in witlof en diverse koolgewassen.Waarvoor wordt het gebruikt?
Zaadbedrijven gebruiken CMS-lijnen om de uniformiteit van rassen te verbeteren en afwijkende planten te voorkomen. De techniek wordt ook gebruikt om verdere veredeling met deze rassen, door concurrerende zaadbedrijven, tegen te gaan.Is het een GGO?
Volgens de definitie in de Europese GGO Richtlijn (2001/18) is protoplastfusie een genetische modificatie (GM) techniek. Tegelijkertijd is deze techniek, net als mutagenese, vrijgesteld van de GGO Richtlijn. Dat betekent dat rassen die gemaakt zijn met deze techniek niet geëtiketteerd hoeven te worden en dat ze ook niet worden onderworpen aan een milieu risico analyse.Aangezien in de wetgeving voor de biologische landbouw (Verordening 834/2007) direct verwezen wordt naar de GGO Richtlijn, is protoplastfusie ook toegestaan in de biologische landbouw. De techniek is echter niet toegestaan volgens de private (bovenwettelijke) richtlijnen van de biologisch-dynamische landbouw (Demeter keurmerk). Ook Bioland en Naturland in Duitsland staan het gebruik van rassen die gemaakt zijn met protoplastfusie niet toe.
Wat is het alternatief?
Een klassieke manier om zelfbevruchting te voorkomen en zo meer uniforme rassen te krijgen is gebruik maken van zelfincompatibiliteit (SI). SI is natuurlijke een eigenschap die ervoor zorgt dat een plant zijn eigen stuifmeel niet accepteert. Deze eigenschap is echter niet honderd procent waterdicht en bovendien bewerkelijker dan het gebruik van CMS.Zaadbedrijven die actief zijn in de biologische sector houden bewust rekening met de bezwaren tegen protoplastfusie en brengen alleen biologisch zaad op de markt van SI rassen of rassen met natuurlijke CMS. Dat neemt niet weg dat er nog maar weinig geschikte SI witlof rassen op de markt zijn en er zijn geen zaadbedrijven die nog investeren in de ontwikkeling van nieuwe SI witlof rassen.