"Prof. Louise O. Fresco, hoogleraar duurzame ontwikkeling aan de UvA, heeft met haar recente oraties en nieuwe boek de gevestigde orde nog eens een hart onder de riem gestoken. Zij verdedigt de intensieve veehouderij en schrijft dat we desnoods ook wel zonder bijen kunnen en desnoods ook zonder fruit. Mevrouw Fresco staat hoog aangeschreven maar zet met haar recente uitlatingen mensen op het verkeerde been. Vanuit verschillende richtingen, zoals vanuit de milieubeweging, ontwikkelingssamenwerking, gezondheidsinstellingen en de biologische sectoren krijgt zij tegenwoordig veel kritiek. Ook van mij.
Cassave
Eén van de stellingen van mevrouw Fresco is, dat biologische landbouw de wereld niet kan voeden. Hoe kan zij dat beweren als heel veel landbouwgrond in de afgelopen decennia door oneigenlijk gebruik volgens conventionele productiemethoden - te zware machines, eenzijdige bemesting met kunstmest, et cetera - is geërodeerd en alleen met hoge inputkosten (kunstmest, chemie, beregening, et cetera) productief kan worden gehouden?Tegelijk wordt ten behoeve van de moderne intensieve veehouderij tapioca ingevoerd, waardoor ook in Afrika gronden uitgeput worden. We hebben het dan over het gewas cassave, waarop mevrouw Louise Fresco destijds gepromoveerd is. Dit gewas, een soort heester, levert tapioca op dat onder andere in Nederland veel wordt gebruikt als goedkoop energierijk varkensvoer.
Cassave wordt in Afrika ook wel het gewas van de armen genoemd. Het doet het goed op wat armere en droogtegevoelige grond en wordt veelal aan het einde van de rotatie geteeld als de vruchtbaarheid van de grond zeg maar op het laagste niveau is. Het gewas blijft daar dan een paar jaar, zodat het met zijn diepe wortels de nutriënten uit de diepere grondlagen kan benutten. De mensen steken ook regelmatig - nadat ze wat cassavewortels geoogst hebben - stekken van hetzelfde gewas in de grond. Die groeien dan weer uit tot een plant.
Voor de bevolking is de cassavewortel nog steeds een belangrijke bron van energie. In Kameroen bijvoorbeeld gebruiken ze de tapioca ook als tussendoortje, soms met wat suiker of wat citroen. De beter gestelden daar eten het dan ook wel samen met wat pinda's.
Cassave is dus een belangrijk gewas voor de Afrikaanse bevolking. Maar hoe krijg je de bodemvruchtbaarheid na dit gewas weer op peil? Het gewas kan de grond immers behoorlijk leeg trekken? Onze massale invoer van tapioca via de Rotterdamse haven is dus mede debet aan de uitputting van landbouwgrond in Afrika.
Ik ben eigenlijk wel benieuwd wat mevrouw Fresco er destijds toe heeft gebracht om op dit gewas te promoveren.
Biologische landbouw kan negen miljard mensen voeden
In een Duitse uitzending van 16 oktober jongstleden praatten Ibrahim Coulibaly, een boerenleider van de CNOP in Mali en een Duitse biologische boer, een Duitse vertegenwoordiger van boerenbelangen in Brussel, een Franse tropische landbouwingenieur en de Franse journaliste Marie-Monique Robin over de stelling 'Bio kan negen miljard mensen in de wereld voeden'. Op de vertegenwoordiger uit Brussel na kon iedereen die stelling onderschrijven. Maar dan moet volgens Coulibaly het boer zijn weer waarde worden gegeven en moet de jonge boer en boerin zekerheid krijgen wat betreft het eigendomsrecht (titre foncier) van zijn/haar grond. Want dan pas zal hij of zij in de grond willen investeren. Dit is in veel Afrikaanse landen nog in de locale of familiale sfeer geregeld maar niet adequaat en niet altijd rechtsgeldig. Coulibaly: "Tegenwoordig worden de boeren van de beste gronden verjaagd voor een grote exploitant." In zijn ogen heeft niet de politiek de macht, maar het groot kapitaal en wordt er veel gelobbyd. Ook de FAO wordt daar volgens hem door beïnvloed. De belangrijkste conclusies in de uitzending waren: "Ja, de biologische landbouw kan negen miljard mensen voeden. Stel de 'kleine' boer in Afrika weer centraal en laat haar / hem telen voor de eigen regio. En stop met (gesubsidieerd) exporteren van overschotten uit Europa en de VS."Zelf heb ik zeven jaar in de Afrikaanse landbouw gewerkt en ik ben het eens met de stelling dat biologische landbouw negen miljard mensen in de wereld kan voeden. Want met biologische landbouw wordt de bodem weer levend en gezond en krijgt ook de biodiversiteit meer kans. Daarmee wil ik niet beweren, dat andere vormen van duurzame landbouw of integratie daarvan niet goed zouden kunnen zijn. Er zijn meerdere wegen naar Rome. Maar de theorie die mevrouw Fresco de laatste tijd verkondigt en waaruit zij kennelijk haar optimisme put, klopt in meerdere opzichten gewoon niet. Daarmee heeft zij als hooggeplaatste wetenschapper nieuwe problemen gecreëerd, zoals de berusting en het behoud van de huidige krachtsverhoudingen, het miskennen van de belangen van 'kleine' boeren in zuidelijke landen en de miskenning van het belang van de biodiversiteit. Kleinschalige landbouw ligt in zuidelijke landen veel meer voor de hand. Dat zal ook niet zo maar een-twee-drie veranderen. Al was het alleen al omdat financiering in de landbouw daar vaak heel moeilijk is. En als die al mogelijk is, dan met rente van soms meer dan 20%. Nou, dat brengt ook geen boer bij ons op.
Bij ons kennen we kleinschalige land- en tuinbouw tegenwoordig ook wel in de vorm van stadslandbouw, met daktuinbouw bijvoorbeeld. De groeiende belangstelling hiervoor in de hele wereld zou misschien benut kunnen worden als opmaat voor het bevorderen van meer kleinschalige landbouw. Door er voor te zorgen dat land- en tuinbouw voor meer mensen een aantrekkelijke way-of-live wordt, kan daarmee misschien ook aan de steeds verdere vervreemding van de voedselproductie enigszins een halt worden toegeroepen, en aan de kaalslag van de biodiversiteit, het schaarser wordende schoon zoet water, de uitputting van fosfaat en andere grondstoffen."
Buizer Advies
Buizer Advies is een onafhankelijk adviesbedrijf op het gebied van duurzame landbouw en energie. Ze adviseren en begeleiden land- en tuinbouwbedrijven, midden- en kleinbedrijf, organisaties, overheden en particulieren in binnen- en buitenland. Dat doet Buizer Adviesoperationeel, technisch, economisch, strategisch en organisatorisch, zowel telefonisch, schriftelijk als met een bezoek.Buizer Advies heeft ook voor het aanvragen van projecten en subsidies en voor de uitvoering van projecten, congressen en workshops de nodige expertise en ervaring in huis. Meer informatie vindt u op www.buizeradvies.nl.