Dinsdag 2 december presenteerde informateur Buma de gezamenlijke agenda van D66 en CDA voor de formatie. Met het hoofdstuk Landbouw, natuur en stikstof worden de eerste kaders gezet voor het land- en tuinbouwbeleid van de komende jaren. Biohuis ziet goede aanknopingspunten voor de biologische sector om mee aan de slag te gaan. "Wel vergt het verdere formatieproces nog concretisering wat de nieuwe coalitie wil doen om de eerder gestelde doelen voor biologische landbouw te halen", aldus Biohuis.
© Sararmas | Dreamstime
De formerende partijen onderkennen dat Nederland voor grote uitdagingen staat op het vlak van stikstof, biodiversiteit, water, klimaat en leefomgeving. Ze geven aan dat zij deze opgaven niet willen doorschuiven, maar willen aanpakken. Dat biedt volgens Biohuis kansen. "Biologische landbouw biedt een integrale oplossingsrichting die landbouwproductie en natuur verbinden."
"Het omschakelen naar biologisch zal een oplossing bieden voor boeren en tuinders die moeten voldoen aan de gestelde ambities." Bijvoorbeeld richting grondgebondenheid, een zoveel mogelijk gesloten kringloop en het verminderen van het gebruik van schadelijke gewasbeschermingsmiddelen. "Bovendien biedt biologisch een juridisch geborgd transitiepad. Om dat te stimuleren is in de agenda van de twee formerende partijen een concrete toezegging te vinden om omschakelen te ondersteunen."
De Nederlandse ambitie is om toe te groeien naar 15% biologisch areaal in 2030. "De enige kans om dit doel nog te halen ligt bij het aanstaande kabinet. Hoe de formerende partijen dit willen bereiken moet concreet gemaakt worden in het uiteindelijk regeerakkoord." Biohuis benadrukt dat het verdere formatieproces zich moet richten op concrete aanpak en garanties om de 15% biologische productie én consumptie over vijf jaar haalbaar te maken.
"Hoop op winst voor natuur en klimaat"
Natuur & Milieu is overwegend positief over het gezamenlijke formatiestuk dat Rob Jetten en Henri Bontenbal presenteerden. "Dit is winst voor natuur en klimaat", aldus directeur Marjolein Demmers. "Uitvoering van deze agenda kan het Nederlandse klimaatbeleid repareren en de stikstofemissie drastisch terugdringen, waardoor de natuur eindelijk kan herstellen. Nadere uitwerking van de plannen moet echter nog wel aantonen dat de klimaat- en natuurdoelen echt worden gehaald."
D66 en CDA laten met deze agenda zien dat ze de huidige wettelijke stikstofdoelen willen halen zodat de natuur kan gaan herstellen. Positief is zonering rondom Natura 2000-gebieden en dat het transitiefonds voor de omschakeling naar duurzame landbouw terugkomt. Ook hoopgevend is dat er gewerkt gaat worden aan grondgebonden landbouw en hiermee het aantal dieren wordt afgestemd op de hoeveelheid grond. Natuur & Milieu plaatst wel kanttekeningen bij het feit de Kritische Depositie Waarde (KDW) wordt vervangen, maar er nog geen beter alternatief is en of hiermee voldoende stikstof wordt gereduceerd en de natuur daadwerkelijk herstelt.
"Het is mooi om te zien dat het halen van de klimaatdoelen als ambitie wordt bevestigd", zegt Demmers. "Er zitten mooie ambities in het plan. Bijvoorbeeld de verschuiving van betalen voor bezit naar betalen voor gebruik van de auto is een eerlijke keuze: wie vervuilt, betaalt."
De milieuorganisatie verwelkomt ook het plan voor de bevordering van de uitrol van windenergie op zee en de inzet op forse elektrificatie voor de industrie. De aankondiging van de inzet op een groene, toekomstbestendige economie is ook hoopgevend. Tegelijkertijd is het zorgelijk dat de CO2-heffing wordt afgeschaft zonder dat er aangegeven wordt hoe extra CO2-uitstoot alsnog gecompenseerd wordt om de klimaatdoelen te halen. Nieuwe maatwerkafspraken voor de industrie vormen wat Natuur & Milieu betreft een risico dat miljarden belastinggeld naar de fossiele industrie blijven gaan.
In de nadere uitwerking en de gesprekken met andere politieke organisaties hoopt Natuur & Milieu dat de vereiste CO2-reductie meer aandacht krijgt en echt geborgd wordt. "We blijven hiervoor graag constructief in gesprek", aldus Demmers.
"Tussenverslag formatie legt goede basis voor gezamenlijke uitwerking"
LTO meldt dat ze het verslag de komende dagen nauwgezet zal bestuderen. "Bij eerste lezing zien we veel waardevolle voorstellen die een goede basis bieden voor verdere uitwerking. We herkennen oplossingen die LTO de voorbije tijd heeft aangedragen. Tegelijkertijd zien we ook voorstellen die vragen en, in een enkel geval, zorgen oproepen. We hopen dat het verslag niet alleen een 'uitgestoken hand' is naar andere politieke partijen voor verdere uitwerking, maar ook naar maatschappelijke organisaties. Vanuit LTO werken we daar graag aan mee."
De voorgestelde stikstofaanpak biedt volgens LTO een goede basis voor verdere uitwerking. "We herkennen belangrijke elementen uit de Bouwsteen emissiereductie die LTO en NAJK samen met IPO, VNG en UvW heeft opgesteld. Zoals een wettelijk vastgesteld stikstofdoel voor 2035 met een tussendoel in 2030, en vervanging van de KDW. Het is goed dat in de verdere stikstofaanpak meer aandacht wordt gegeven aan het meten en monitoren van de feitelijke staat van de natuur. Een gebiedsgerichte aanpak focust terecht op de meest urgente gebieden, maar dit moet beperkt worden tot twee tot vijf drukgebieden zoals is voorgesteld in de Bouwsteen die we met IPO en andere partijen opstelden. Een dergelijke aanpak leent zich niet voor verbreding naar alle Natura2000-gebieden. LTO is verheugd over het belang dat de opstellers hechten aan doelsturing, waarbij boeren zelf bepalen hoe zij de gestelde reductiedoelen waarmaken. De inzet op groen gas en groene waterstof kan waardevol zijn in relatie tussen mestverwerking en -vergisting."
"Zeer zorgwekkend is wat ons betreft de voorgestelde volgordelijkheid waarbij ruimte voor nieuwe vergunningen pas wordt vrijgegeven nadat er 'voldoende stikstof is gereduceerd'. Kern uit de Bouwsteen emissiereductie is bij uitstek het vertrekpunt dat emissiereductie én vergunningverlening twee kanten van dezelfde medaille zijn die gelijktijdig geïmplementeerd moeten worden. Juist daarmee komen we uit de huidige impasse: boeren en tuinders kunnen niet investeren in emissiebeperkende maatregelen omdat zij daarvoor geen vergunning krijgen. De noodzaak van gelijktijdige inzet op aanpassing van de wet zodat vergunningverlening mogelijk wordt én geborgde emissiereductie is juridisch stevig onderbouwd in het zogenaamde Houthoff-rapport. Om het emissiedoel voor 2035 te kunnen halen is het randvoorwaardelijk dat dit wordt vastgesteld in een spoedwet die uiterlijk 1 juli 2026 van kracht wordt."
LTO gaat graag met de opstellers in gesprek over het aangekondigde convenant gewasbeschermingsmiddelen. "De inzet op geïntegreerde gewasbescherming en nieuwe CRISPR-Cas veredelingstechnieken bieden goede kansen om verdere stappen te blijven zetten op verduurzaming van plantaardige teelten. Het is goed dat partijen inzetten op versnelde toelating van groene gewasbeschermingsmiddelen. Tegelijkertijd is het cruciaal om in een dergelijk convenant te bewaken dat er geen nationale koppen worden doorgevoerd waardoor Nederlandse telers en tuinders in hun concurrentiepositie benadeeld worden ten opzichte van Europese lidstaten waarvoor die beperkingen niet gelden. Om het verdienvermogen en de concurrentiepositie van de agrarische sector op peil te houden, moet een volgend kabinet ook werken aan het stimuleren van arbeidsbesparende technologie."
Een onderwerp dat in het tussenverslag niet aan de orde komt, is dierwaardigheid. "Om verdere stappen te zetten op dierwaardigheid verdient de inzet op gunstige randvoorwaarden prioriteit. Het uitbreiden van het stelsel van dierrechten naar alle landbouwhuisdieren is een precair proces dat grote economische gevolgen kan hebben. Consequenties van deze aanpak kunnen sterk verschillend uitwerken voor verschillende dierlijke sectoren. Dit voorstel vereist grote zorgvuldigheid in de nadere uitwerking."
Het voorstel om dier- en fosfaatrechten af te romen bij buitenfamiliale overdracht, komt enkele dagen nadat minister Wiersma heeft aangekondigd om de bestaande afroming per 1 december te beëindigen. "Daarmee zou dit voornemen een wrang voorbeeld zijn van de beleidsmatige wispelturigheid waar agrarische ondernemers juist onder gebukt gaan. We gaan er daarbij vanuit dat de recent gemaakte afspraken worden nagekomen, en zullen dat ook bewaken."
"Het is verheugend dat het verslag de grote maatschappelijke en economische waarde van de Nederlandse land- en tuinbouw erkent, en het belang van een robuust voedselsysteem. Terecht benadrukt het verslag dat de uitvoeringskracht in de sector versterkt moet worden. De opstellers spreken uit in overleg met sectorpartijen verder vorm te willen geven aan hoe dit doelmatig en effectief bereikt kan worden. Vanuit LTO werken we graag samen aan de vormgeving van deze 'productschappen 2.0'."
