De recente staking van opkweekbedrijf Jongerius en het daaruit voortvloeiende tekort aan opkweekruimte voor biologisch plantgoed vormt een acute bedreiging voor de kleine biologische teeltsector. Dit raakt specifiek CSA-tuinders, Biotuinders, Bio-vegan Tuinders, Herenboeren en kleinschalige agroforestry-telers met strokenteelt. Waar nu halsoverkop ad-hoc oplossingen de korte termijn moeten redden, is er nog onvoldoende zicht op een langetermijnvisie.
© Darko Plohl | Dreamstime
Dit is de waarschuwing van Joep-Maarten Peteroff van het Bio-Vegan Netwerk. Hij roept alle kleine biologische telers en oogstdeelinitiatieven op om met elkaar de handen ineen te slaan en dringend de regie over de gehele opkweekketen te nemen. Dit omvat regionale opkweek, het opzetten van eigen opkweek op de tuinderij, het stroomlijnen van de logistiek en het starten van regionale opkweekcoöperaties
Acute bottleneck in de opkweek
Recente overleggen over de inkoop van plantgoed tonen een zorgwekkend beeld: de capaciteit bij bestaande opkwekers is nagenoeg uitgeput, grotendeels "ingepikt" door grote afnemers. Hoewel sommige kwekers nog beperkte ruimte kunnen vinden via creatieve planning, is de algemene boodschap dat de kleinschalige tuinders, zeker na het laat plaatsen van bestellingen, het nakijken hebben, constateert Joep-Maarten Peteroff.
"Dit is meer dan een logistiek probleem; dit is een crisis in wording," stelt hij. "Als er geen plantgoed is, komen er geen gewassen op het land. Dit leidt tot een voedseltekort (voedselgap), waardoor tuinders minder te oogsten hebben en de oogstdeelnemers van bijvoorbeeld de CSA-tuinderijen in de kou komen te staan met een summier aanbod van groenten. Dit is een 'disaster in the making'."
Grote opkwekers van jonge planten werken proactief mee, maar kunnen dit seizoen geen garantie geven op een goede afloop voor nabestellingen van de verschillende kleine biologische telers. Het probleem ligt in de aard van de orders: grote opkwekers zijn ingericht op grote volumes van een beperkt aantal gewassen, terwijl kleinschalige bio-tuinders (zoals CSA) juist kleine orders met een zeer diverse vraag aan plantgoed plaatsen. "Dit unieke profiel maakte een gespecialiseerd bedrijf als Jongerius juist zo cruciaal, omdat deze wel aan deze specifieke vraag en kleine aantallen kon voldoen."
Bestaande kwekers zetten nu proactief alle zeilen bij en bieden aan wat er mogelijk is qua ruimte en planning. Zo stellen ze soms extra afleverhubs beschikbaar en bieden ze de levering van perspotten als leeg medium aan, weet Joep-Maarten. "Hoewel dit de kleinschalige bio-tuinders deels helpt hun investeringen in zaaitrays te verzachten, doorbreekt het de afhankelijkheid van deze telers niet. De kleinschalige tuinders doen er dan ook goed aan om collectief en duurzaam de onzekerheid te doorbreken en minder afhankelijk te worden van het huidige aanbod."
Een roep om ketenregie en lange adem
De huidige inspanningen, zoals de in allerijl opgezette centrale inkoop van de CSA-werkgroep, worden gezien als een welkome 'reddingsboei' voor de korte termijn, maar de fundamentele, langetermijnstrategie ontbreekt nu nog.
"Er heerst een gelatenheid, alsof men denkt dat het vanzelf goedkomt, maar de kleine biologische tuinders trekken, als ze het op het beloop laten, nu aan het kortste eind," aldus Joep-Maarten.
Daarom is er een urgente oproep aan de kleine biologische tuinders – het CSA-Netwerk, Bio-tuinders, Bio-Vegan Tuinders en Herenboeren – om met behulp van het CSA Netwerk Nederland de regie te nemen als ketenregisseur. Zo krijgen ze controle over de gehele opkweekketen:
- Zaaigoedkeuze: Zelf sturen op de keuze van zaaigoed (zoals zaadvaste rassen of soorten die lagere opkweektemperaturen verdragen).
- Betrokkenheid bij veredeling: Actieve betrokkenheid bij het veredelingsproces en de vermeerdering, bijvoorbeeld via samenwerking met partijen als Stichting Zaadgoed.
- Opkweekproces: Zelf regie hebben op de selectie van groeimediums, plantaardige bemesting en de gehele opkweekmethode (bewatering, klimaatsturing, fytosanitaire controle).
"Als kleine biologische tuinders gezamenlijk de regie gaan voeren over de opkweekketen, van zaadje tot plant, ontstaat er grip op de leveringszekerheid van de kleinschalige bio-tuindersketen."
Voor meer informatie:
Joep-Maarten Peteroff
Biocyclische-Veganlandbouw
0031 6229 30702
[email protected]
www.biocyclische-veganlandbouw.org
