In opdracht van Vitens is onderzocht wat de geldende regelgeving binnen grondwaterbeschermingsgebieden (GWB-gebieden) is en de impact die agrariërs in de gebieden daarvan ondervinden. Uit het onderzoek van CLM Onderzoek en Advies en ChemLegal blijkt dat landelijke regels de grootste invloed hebben op de bedrijfsvoering van boeren, en dat provinciale regels sterk verschillen en bovendien niet altijd even helder of actueel zijn. Vitens gaat in gesprek met verschillende overheden over deze onduidelijke regelgeving en de gevolgen ervan voor de boeren. Agrariërs gaven in het onderzoek ook aan waardering te missen voor hun inzet voor drinkwaterbescherming
Weinig landelijke regelgeving gewasbeschermingsmiddelen
Er is niet veel landelijke regelgeving voor landbouw in grondwaterbeschermingsgebieden. Vanuit de EU is er wel een plicht om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in grondwaterbeschermingsgebieden te minimaliseren, maar in Nederland kan ruim 80 procent van alle middelen zonder wettelijke beperkingen in deze gebieden gebruikt worden. In Nederland beoordeelt het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) of gewasbeschermingsmiddelen en biociden veilig zijn voor mens, dier en milieu voordat ze worden verkocht. In Nederland gelden voor krap 20% duidelijke verboden en gebruiksbeperkingen in GWB-gebieden, volgens het onderzoek. Deze zijn door het Ctgb vastgesteld voor middelen met risico op uitspoeling. Naast deze beperkingen zijn er op provinciaal niveau nauwelijks aanvullende voorwaarden.
Veel verschil in provinciale regels onttrekkingen
Het grootste deel van de regels is vastgelegd in provinciale omgevingsverordeningen. Die regels verschillen sterk per provincie en zijn vaak technisch, onduidelijk of complex geformuleerd. Er bestaat ook onduidelijkheid tussen provincies en waterschappen over wie de regels over agrarische onttrekkingen in grondwaterbeschermingsgebieden op moet stellen. Dat maakt het voor agrariërs en ambtenaren niet altijd eenvoudig om precies te weten welke regels gelden. Dit kan naleving en handhaving ervan bemoeilijken. In de praktijk hebben de landelijke regels daardoor meer impact op de bedrijfsvoering van boeren dan de provinciale regels.
Belangrijkste impact van landelijke/Europese maatregelen
Voor melkveehouders had het plots wegvallen van de derogatie in 2023 de grootste invloed. Dit leidde tot extra kosten, al konden boeren via de subsidieregeling behoud grasland een deel daarvan compenseren. Vanaf 2026 verdwijnen de verschillen tussen bedrijven binnen en buiten grondwaterbeschermingsgebieden op dit punt. Voor akkerbouwers en fruittelers zorgen beperkingen rond gewasbeschermingsmiddelen voor extra kosten, en soms voor aanpassingen in het teeltplan.
Waardering en communicatie
Boeren geven aan dat zij het belang van drinkwaterbescherming goed begrijpen en daar ook actief aan willen bijdragen. Tegelijkertijd is er behoefte aan meer waardering voor hun inspanningen, onder meer in de vorm van langetermijnafspraken en passende vergoeding voor diensten om het grondwater te beschermen. Ook zien boeren kansen voor betere communicatie en kennisdeling over de regels en de mogelijkheden binnen grondwaterbeschermingsgebieden.
Zorgen over de toekomst
Veel agrariërs kijken met enige zorg naar de toekomst. Ze vrezen dat de regels verder zullen worden aangescherpt of dat nieuwe winningen/winputten kunnen leiden tot meer droogte. Tegelijkertijd zien zij ook mogelijkheden om met overheden en waterbedrijven afspraken te maken om te werken aan een duurzame balans tussen landbouw en drinkwaterbescherming.
Vitens gaat de komende maanden in gesprek met ministeries, provincies en waterschappen over de onduidelijkheid in de regelgeving. Vitens wil de communicatie met de boeren verbeteren, door bijvoorbeeld actief data, zoals onttrekkingscijfers, te delen via de website.
Bron: Vitens
