Tholen - De Nieuwe Graanschuur in Amersfoort viert dit jaar haar tienjarig bestaan. De coöperatieve supermarkt laat al een decennium lang zien dat boodschappen doen anders kan: biologisch, zoveel mogelijk lokaal – binnen een straal van 25 kilometer – en met zo min mogelijk verpakking. Wat begon als een idealistisch initiatief, is uitgegroeid tot een vaste waarde in de stad.
© De Nieuwe Graanschuur
"We hebben een hele trouwe klantenkring," vertelt Dirk van Vreeswijk, een van de drie vennoten. "De winkel is ontstaan uit een groep mensen die al sinds 2011 actief was met het Voedselkollektief Amersfoort. Zij wilden de korte keten vormgeven en lokaal eten op het bord krijgen. In 2015 hebben we samen de stap gezet om een echte winkel te beginnen. Dat kon alleen omdat er al een community was die begreep wat de volgende stap moest zijn."
De winkel is letterlijk ingebed in een bewust deel van Amersfoort. Op dezelfde plek zat ooit een van de eerste natuurvoedingswinkels van de stad, ook De Graanschuur geheten. "We konden voortbouwen op die geschiedenis. De winkel is vanaf het begin gedragen door heel veel mensen, niet alleen financieel via crowdfunding, maar ook in tijd en inzet. Veel van hen zijn mede-eigenaar. Dat maakt het uniek – en verklaart waarom we al tien jaar overeind staan, terwijl veel vergelijkbare initiatieven het niet hebben gered."
Een coöperatie in beweging
De Nieuwe Graanschuur draait grotendeels op de inzet van een kleine groep actieve leden. Dat is waardevol, maar ook intensief. "Het is heel arbeidsintensief om zo'n winkel te runnen," legt Van Vreeswijk uit. "De belasting voor de mensen die er werken is groot, en dat is op termijn niet duurzaam. We willen niet alleen duurzaam zijn als winkel, maar ook voor de mensen die hier werken. Daarom wil ik me de komende tijd meer richten op het versterken van de coöperatie."
Van Vreeswijk is onlangs gestopt met meedraaien in de winkel om zich volledig te kunnen richten op de toekomst van het initiatief. "We willen meer mensen aan ons binden die mede-eigenaar worden en actief bijdragen. Dat is nodig om de komende tien jaar goed door te komen. De uitdaging is om een nieuwe generatie te betrekken die het stokje overneemt van de pioniers van het eerste uur."
Samenwerken in de regio
De impact van De Nieuwe Graanschuur reikt verder dan de stad zelf. De winkel werkt nauw samen met andere lokale initiatieven. "We zijn met vijf partijen – het Amersfoorts Voedselkollektief, Nieuw Mos, Het Lokaal, Odin en De Nieuwe Graanschuur – bezig om de korte keten rondom Amersfoort slimmer in te richten," vertelt Van Vreeswijk. "We kijken met welke leveranciers we structurele afspraken kunnen maken en hoe we logistiek beter kunnen samenwerken."
Dat is nodig, want het aanbod in de directe omgeving is beperkt. "De grond hier is arm, er groeit niet veel. In de polder zitten grotere bedrijven, maar rondom Amersfoort is het kleinschaliger. Wij proberen die telers te verbinden aan lokale afzetpunten, zodat ze zeker zijn van afzet. Dat maakt teeltplanning mogelijk en geeft stabiliteit."
© De Nieuwe Graanschuur
Uitdagingen en kansen in de korte keten
Het streven om biologisch, lokaal en verpakkingsarm te werken brengt praktische uitdagingen met zich mee. "Veel producten komen in grote zakken binnen en moeten in kleine silo's worden overgeheveld. Dat kost veel tijd," zegt Van Vreeswijk. "Daarnaast is het voor lokale telers niet makkelijk. Een paar mooie leveranciers zijn de afgelopen jaren gestopt. De markt is zwaar, de kosten stijgen snel, en voor kleine producenten is dat moeilijk vol te houden."
Volgens Van Vreeswijk is de prijsdruk in de biologische sector inmiddels een serieus probleem. "Bio dreigt een product te worden voor mensen met een diepe portemonnee. Dat is zorgelijk. Eerlijk eten mag wat kosten, maar het mag niet elitair worden. De overheid zou daar meer aan kunnen doen, bijvoorbeeld door de btw op biologische producten af te schaffen om de prijsdrempel weg te nemen. Investeer daarnaast in onderzoek en voorlichting over de maatschappelijke kosten en baten van voeding via True Pricing."
Toch ziet hij ook kansen. "We halen de tussenhandel eruit, kopen direct bij boeren en producenten. Dat scheelt kosten én houdt het contact persoonlijk. De oplossing ligt wat mij betreft in samenwerking van onderop – boeren, winkels en consumenten die samen verantwoordelijkheid nemen. Dat is precies wat wij proberen te doen."
© De Nieuwe Graanschuur
Tien jaar en een blik vooruit
De jubileummaand werd afgesloten met een drukbezochte lezing van Urgenda-directeur Hanneke van Ormondt over de toekomst van het voedselsysteem. "We wilden ons jubileum afsluiten met iets dat verdergaat dan feest alleen," vertelt Van Vreeswijk. "De Nieuwe Graanschuur is er niet voor winstmaximalisatie, maar om mensen bewust te maken van biologisch, lokaal en verpakkingsvrij eten. Daarom kozen we voor dit thema. De winkel is begonnen als een activistische actie, en dat gevoel willen we vasthouden."
De lezing trok ruim zeventig bezoekers, met een wachtlijst van twintig extra aanmeldingen. "Het was letterlijk volle bak," zegt Van Vreeswijk. "De boodschap van Urgenda – dat we het landbouwsysteem anders kunnen inrichten zonder dat er minder boeren nodig zijn – sloeg aan. We sloten af met een toast op tien jaar De Nieuwe Graanschuur. En het voelde niet als een afsluiting, maar als een nieuw begin. We willen vaker dit soort avonden organiseren. Want deze winkel is meer dan een plek om boodschappen te doen – het is een plek waar mensen samenkomen om na te denken over de toekomst van ons eten."
Voor meer informatie:
Dirk van Vreeswijk
De Nieuwe Graanschuur
Bloemendalsestraat 19
3811 EP Amersfoort
(033) 466 96 86
[email protected]
www.denieuwegraanschuur.nl
