De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft recent een diepgaand onderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid van niet-toegestane residuen in biologische producten. Hoewel biologische landbouw strenge regels kent die het gebruik van synthetische pesticiden en andere chemische middelen verbieden, kan de aanwezigheid van dergelijke residuen in biologische producten niet volledig worden uitgesloten. Dit rapport geeft inzicht in de mogelijke bronnen, de aanwezigheid van verschillende stoffen en de implicaties voor monitoring en controle.
© Dusan Kostic | Dreamstime
Minder residuen in biologische landbouw
De EFSA-analyses bevestigen dat biologische producten over het algemeen aanzienlijk minder residuen bevatten dan conventioneel geteelde producten. Dit geldt voor zowel de hoeveelheid als het aantal verschillende stoffen. Dit sluit aan bij eerdere onderzoeken die aantonen dat biologische teelten door het verbod op synthetische bestrijdingsmiddelen een schoner profiel vertonen. Toch kunnen residuen op biologische producten terechtkomen via verschillende routes. Een belangrijke oorzaak is drift van gewasbeschermingsmiddelen van omliggende gangbare percelen. Daarnaast kunnen residuen via irrigatiewater of bodemverontreiniging in de biologische teelt terechtkomen.
Bronnen van residuen en milieu-invloeden
Residuen kunnen zich ook in het milieu ophopen, bijvoorbeeld door industriële emissies, lozingen of gebruik van biociden, en zo indirect in biologische landbouwproducten terechtkomen. Bodem en water kunnen hierbij een rol spelen, bijvoorbeeld via opname door de plant of indirecte besmetting. EFSA wijst op het belang van het onderscheiden van deze achtergrondniveaus en daadwerkelijke overschrijdingen door onrechtmatig gebruik.
Tijdens de verwerking van biologische producten kunnen residuen stabiel blijven, afbreken of geconcentreerd worden. Zo kan het drogen van producten leiden tot hogere concentraties residuen per gewichtseenheid, terwijl sommige bewerkingen juist afbraak stimuleren.
Kruisbesmetting in de keten
EFSA waarschuwt dat ondanks strikte productiemethoden en controles in biologische landbouw, kruisbesmetting in opslag, verwerking en transport niet volledig is uit te sluiten. Gebruik van dezelfde machines voor gangbare en biologische producten, onvoldoende reiniging of contaminatie in laboratoria kunnen leiden tot residuen in biologische producten.
© EFSA
Manieren waarop residuen terechtkomen in de biologische landbouw
Overzicht van onderzochte stoffen
EFSA beoordeelde 21 verschillende stoffen die relevant zijn voor residucontroles in biologische producten. Deze omvatten diverse groepen, zoals herbiciden, insecticiden en fungiciden, waarvan het merendeel synthetisch is en verboden in biologische teelt. Het gaat om deze stoffen: fosetyl-Al, glyfosaat, cypermethrin, imidacloprid, boscalid, tebuconazool, folpet, pirimifos-methyl, azoxystrobin, fluopyram, lambda-cyhalothrin, acetamiprid, chlormequat, pendimethalin, spirotetramat, cyprodinil, chloridazon, pyriproxyfen, fludioxonil, difenoconazool en deltamethrin.
Aanbevelingen
EFSA adviseert bij het aantreffen van residuen in biologische producten altijd te onderzoeken of deze mogelijk het gevolg zijn van actief gebruik. Daarnaast raadt de organisatie aan om bij residuen van bepaalde stoffen ook de bodem en irrigatiewater van het teeltgebied te analyseren. Verder is het belangrijk om pesticidengebruik rondom biologische productielocaties te monitoren om drift van conventionele gewassen als oorzaak uit te sluiten of te bevestigen. Tot slot beveelt EFSA aan dat lidstaten milieumonitoringgegevens indienen volgens de FAIR-principes in de IPCHEM-database, met regelmatige updates om een goede afstemming te waarborgen.
Monitoring blijft cruciaal
Hoewel de resultaten positief zijn voor de biologische sector, benadrukt EFSA dat voortdurende monitoring noodzakelijk blijft. Door residu-analyses en het scherp houden van toezicht kan worden voorkomen dat biologische producten onbedoeld verontreinigd raken. Bovendien helpt dit inzicht te krijgen in bronnen van residuen en kan beleid gericht worden aangepast.
De biologische landbouw onderscheidt zich door het strikte verbod op synthetische middelen, maar staat niet los van de omgeving waarin zij opereert. Het EFSA-rapport onderstreept het belang van samenwerking tussen producenten, controle-instanties en beleidsmakers om biologische kwaliteit en consumentvertrouwen te waarborgen.
