Tholen - De belangenorganisatie Land van Ons, die zich inzet voor de belangen van duurzame biologische boeren, heeft een campagne gestart om aandacht te vragen voor drie belangrijke aspecten die cruciaal zijn voor het behalen van de 2030-doelstelling van 15% biologische landbouwgrond: de aanbestedingsprocedure, de pachtduur en de pachtprijsontwikkeling. Philippe Terheggen, voorzitter van Land van Ons, pleit al geruime tijd voor een beleid dat stimulerend werkt bij de realisatie van deze 15%-doelstelling.
© Land van OnsPhilippe Terheggen: "Maatschappelijke baten moeten belangrijker zijn dan de prijs"
Wat is de 15% doelstelling?
De Green Deal, waaraan Nederland zich heeft gecommitteerd, stelt onder meer dat 25% van het totale Europese landbouwareaal in 2030 moet worden bewerkt door biologische duurzame landbouwers. Nederland heeft echter bepleit dat in plaats van 25%, 15% in 2030 haalbaar is. Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), dat voortvloeit uit deze doelstelling, speelt een cruciale rol in het beheer van de transitie naar een duurzaam voedselsysteem en in het versterken van de inspanningen van de Europese landbouwers – en dus ook de Nederlandse landbouwers – om bij te dragen aan de klimaatdoelstellingen van de EU en het milieu te beschermen.
Een logische consequentie van deze doelstelling zou zijn dat de manier waarop in Nederland de grond wordt verpacht, de grondprijs wordt vastgesteld en de pachtduur wordt bepaald, deze aspecten een wezenlijke bijdrage zouden moeten leveren aan de realisatie van die doelstelling. Helaas gebeurt dat niet; in feite is het tegenovergestelde het geval. De grond wordt verpacht aan de hoogste bieder, waarbij de prijs doorslaggevend is en de maatschappelijke baten niet meegewogen worden. De bepaling van de grondprijs heeft geen relatie met het verdienvermogen van de grond, waardoor de prijs in veel gevallen meer dan 30% te hoog is. Daarnaast wordt de pachtduur steeds korter, waardoor het voor biologische boeren onmogelijk is om een eerlijke boterham te verdienen bij contracten korter dan zes jaar.
Philippe Terheggen, voorzitter van Land van Ons: "Al deze genoemde feiten verkleinen de haalbaarheid van de 2030-doelstelling. We moeten ons realiseren dat we nu nog maar op 4,7% zitten. We hebben nog maar vijf jaar om twee derde van die doelstelling te realiseren. Dat gaat dus nooit lukken met dit beleid."
Voorstellen
Philippe Terheggen stelt dat er op dit moment 190.000 hectare (natuur)landbouwgrond wordt beheerd door Nederlandse overheden, inclusief Staatsbosbeheer en het Rijksvastgoedbedrijf. "Zonder wetten en regels te veranderen liggen hier op korte termijn kansen voor duurzame landbouw, vandaar dat wij met de volgende voorstellen komen:"
Grondbeleid als sleutel tot verandering: De belangrijkste sleutel tot verandering is het grondbeleid van het Rijk, de provincies, gemeenten en terreinbeherende organisaties. Dit betreft zowel het ruimtelijke (grond)beleid als de wijze waarop de grond wordt verpacht.
Integraal beleid voor lange termijn doelen: Wij willen de genoemde partijen aanzetten tot het ontwikkelen van een integraal beleid dat gericht is op het realiseren van lange termijn doelen zoals gezonde bodem, schoon drinkwater, betere gezondheid en een eerlijke boterham voor de boeren. Dit staat in contrast met de huidige praktijk, waarbij het verpachten van de grond vooral gericht is op de korte termijn financiële winst voor de terreineigenaar.
Aanpassing van de pachtwet: Door lange termijn pachtvergunningen uit te geven en de kwaliteit van het beheer boven de prijs te stellen, kunnen boeren investeren in het verbeteren van de bodem, duurzame teelt, innovatie en het ontwikkelen van nieuwe klimaatbestendige gewassen.
Juridisch perspectief - Didam-arrest: Vanuit een juridisch perspectief is het van belang te onderzoeken of het Didam-arrest leidend moet zijn bij het verpachten van overheidsgrond. Overheden maken vaak gebruik van dit arrest en verschuilen zich daar te vaak achter. Het arrest kan als jurisprudentie worden gekwalificeerd, waardoor het een recht wordt en de overheden de mogelijkheid krijgen om in voorkomende gevallen hiernaar te verwijzen. Er rust echter geen verplichting om jurisprudentie per definitie als norm te hanteren. Elke aanbestedingscasus kan los van het arrest op zijn eigen merites worden beoordeeld en mag dus afwijken van het arrest.
Urgentie en snelheid: Daarbij pleiten wij voor snelheid. Het is urgent, noodzakelijk en nuttig. De samenleving verdient een gezonde bodem en gezonde landbouwproducten.
Nieuwe pachtuitgifte
Komend jaar gaat de gemeente Leiderdorp 22 hectare landbouwgrond in de Boterhuispolder opnieuw in pacht uitgeven. Philippe: "De manier waarop de pachtovereenkomst tot stand komt, zal door velen worden gevolgd. De unieke Boterhuispolder is onlangs immers ook landelijk in het nieuws geweest vanwege een verpachting door de gemeente Teylingen en de dreigende gevolgen hiervan voor de betrokken boeren in dit weidegebied."
Er is massaal geprotesteerd tegen de aanpak van Teylingen. De verantwoordelijke wethouder is door de aangerichte schade en onder druk van alle ophef afgetreden. "Ook wij hebben bezwaar gemaakt tegen de aanpak van de gemeente Teylingen, dus het wordt spannend om te bezien of de gemeente Leiderdorp lering heeft getrokken uit de Teylingen-casus. We hebben in ieder geval een open brief aan de gemeente Leiderdorp gestuurd, waarin we verwijzen naar de negatieve gevolgen van de Teylingen-zaak."
Land van Ons
Philippe: "Land van Ons is een burgercoöperatie die met het kapitaal van haar leden landbouwgrond aankoopt om deze in pacht uit te geven aan boeren die natuur-inclusief en biologisch landbouw bedrijven. Zo proberen we bij te dragen aan het behoud en herstel van de biodiversiteit en het Nederlandse cultuurlandschap. Onze missie slaat aan. We bestaan nu vijf jaar, hebben 30.000 leden en hebben ruim 350 hectare landbouwgrond door heel Nederland kunnen aankopen."
Philippe constateert tegelijkertijd dat door de problemen die zijn ontstaan, ook de grondprijzen voor aankoop aan het stijgen zijn. "Door die prijsstijgingen hebben we al drie keer moeten afzien van een aankoop, omdat het simpelweg te duur was."
Naar aanleiding van het recent geïntroduceerde meldpunt Knelpacht, dat vele honderden meldingen heeft opgeleverd, blijkt dat de problemen groot zijn. "We moeten echt zorgen dat alle aanbestedende partijen de pachtprijs op de tweede plaats gaan zetten, want een boer zonder land is geen boer, en een maatschappij zonder gezonde landbouwproducten is niet toekomstbestendig."
De open brief aan de gemeente Leiderdorp is op te vragen bij Petra Bosboom: [email protected]
Voor meer informatie:
Petra Borsboom
Land van Ons
Tel.: 06 12912936
