Big Data neemt de boerderij over, maar wie zit er aan de knoppen?
De elektrische tractor van Paul van Ham, die dinsdagavond in de Rode Hoed werd gepresenteerd, bleek een ware jongensdroom, een soort Transformer die in onverwachte richtingen kan rijden met wielen die tijdens het rijden naar elkaar toe en van elkaar af kunnen bewegen. De uitvinding oogstte voel oehs en ahs. Maar Big Data bleef toch het grote thema van de avond.
Het ging in de Rode Hoed bij 'It's the Food, my friend' over technologie. De drones, satellieten en algoritmes vlogen de toehoorders om de oren. De ontwikkelingen in Silicon Valley en het grote bedrijfsleven gaan zo snel dat het debat erachteraan holt, stelde Joszi Smeets, oprichter van Food Hub, die de avond modereerde.
Joszi Smeets, moderator van de avond.
Even een paar innovatienieuwtjes voor wie niet alles heeft bijgehouden de laatste tijd: Monsanto is geen chemiebedrijf en geen biotechnologiebedrijf meer, maar een Big Data bedrijf. En dat geldt ook voor machinebouwer John Deere. Grote bedrijven harken zoveel mogelijk data binnen en investeren honderden miljoenen in het bedenken van toepassingen. Wie straks als boer nog enige controle wil hebben over zijn eigen bedrijfsgegevens of eraan wil meeverdienen, kan zich maar beter alvast in de materie gaan verdiepen, zo klonk het in de Rode Hoed.
Een nieuwtje over blockchain: het is geen tovermiddel. Het idee bestaat dat blockchaintechnologie ingezet kan worden om fraude te voorkomen en vertrouwen te creëren tussen bijvoorbeeld ketenpartijen. Maar op dit moment ontstaan blockchain toepassingen alleen tussen partijen, die dat vertrouwen in elkaar al hebben.
Nog een nieuwtje: het Nederlandse topsectorenbeleid is failliet. Hoofdspreker Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut, zei het als volgt: "Het topsectorenbeleid is niet geschikt om partijen in de landbouw elkaar te laten vinden." En: "De cyclus van investering is vier jaar. Dat is geen periode waarover je duurzame doelen kan meten. Het biedt dus geen mogelijkheid tot duurzame innovatie." In de discussie na de lezingen werd erop gewezen dat de exclusieve band tussen topbedrijven en topinstituten eerder een rem op innovatie is dan een stimulans.
Terug naar Big Data. Het is moeilijk om je tegen de macht van Big Data te verzetten, maar in de landbouw is die strijd nog niet gestreden. Big Data is op de tractor nog lang niet zo gebruiksvriendelijk en ingeburgerd als in de sociale media. Spreker Anne Bruinsma, oprichter van FarmHack.nl, stelde dat de meeste data-applicaties in de landbouw hun beloftes niet waarmaken, eenvoudig omdat je bijna een programmeur moet zijn om er de mogelijkheden werkelijk van te kunnen benutten.
Anne Bruinsma, FarmHack.nl
Dat is een kans, want het betekent dat er in de landbouw nog veel innovatie mogelijk is die door innovatieve boeren zelf aangestuurd kan worden. De werkelijk grensverleggende innovatie komt niet van grote bedrijven, maar van kleine vernieuwers, zo klonk het tijdens het debat. De Multi Tool Trac(tor) van Paul van Ham, die is ontwikkeld in nauwe samenwerking met zes boeren, is een voorbeeld. Van Ham kon geen enkel bedrijf bereid vinden om de tractor verder te ontwikkelen en deed het daarom maar zelf.
Anne Bruinsma richt zich ook op kleinschalige innovatie: ze organiseert hackathons bij de boer, waarbij ze een blik creatieve nerds opentrekt, in een grote auto zet en naar de boerderij rijdt. Zo kan in samenspraak met de boer soms in luttele uren een nuttige digitale applicatie bedacht worden. Bruinsma toonde een volautomatisch monitorsysteem voor probleemplekken in het veld, dat op de tractor gemonteerd kon worden en in een dag in elkaar was gezet.
Paul van Ham.
Melanie Peters van het Rathenau Instituut wil zorgen dat er meer maatschappelijke waarden worden geïncorporeerd in technologische ontwikkelingen. "Zaken als biodiversiteit, boereninkomen, gezondheid en bodemvruchtbaarheid zijn grote mondiale uitdagingen, die meegenomen zouden moeten worden in de landbouwinnovatie."
Maar dat is nu niet of nauwelijks het geval. Peters hekelde de technocratisering van het landbouw- en voedseldebat. "Het gesprek over landbouw is zo gefragmenteerd geraakt dat we heel veel mensen hebben uitgesloten. Als je een tijdje niet bij de discussie over Q-koorts of ammoniakuitstoot bent geweest, is het niet meer te volgen. Tegelijk is de waardering voor praktijkkennis enorm afgenomen. Dat is begonnen wij het WTO, waar ik heb meegemaakt hoe alle good agricultural practices uit het landbouwbeleid werden geschreven en vervangen door algemene richtlijnen. Het is heel belangrijk dat er weer waardering komt voor praktijkkennis. Kennisinstituten moeten hier een rol in spelen en niet alleen focussen op peer-reviewed publicaties."
Big Data biedt volgens Peters kansen om maatschappelijk waarden mee te nemen in innovatieprocessen. "Je kunt technologie inzetten om de cycli in de natuur beter te monitoren en benutten en om met levende systemen mee te werken. Om eerder te zien dat dieren gezondheidsproblemen krijgen, om te spuiten op precies het juiste moment. Maar het komt erop aan hoe je het systeem inricht. Met de leidende marktpartijen is er een risico dat de datatechnologie vooral gebruikt zal worden om nog meer te produceren per hectare, om nog efficiënter te werken, met veronachtzaming van al die andere waarden. De kernvraag is: wie richt de systemen in, wie zit achter de knoppen. Gaat de boer dat beslissen of iemand anders?"
Verslag Alexis de Roode (een uitgebreider verslag van hem met reacties van deelnemers op foodlog.nl)
Foto's: Michiel Wijnbergh
Het slotdebat van It's the food, my friend wordt gehouden op zaterdag 12 mei met als titel 'draaien aan de knoppen in ons voedselsysteem'. Met onder andere Tamara de Weijer (Ver Arts & voeding) , Volkert Engelsman (Eosta) en vele anderen over klimaatvriendelijke landbouw biodiversiteit en de relatie tussen gezonde voeding en een gezonde aarde. Moderator is dan Dick Veerman.