In het Nationaal Programma Landelijk Gebied worden doelen gesteld die gericht zijn op de verbetering van de balans tussen economie en ecologie in het landelijk gebied. Opschaling van bestaande initiatieven die werken met een extensief bedrijfsmodel wordt onder meer bemoeilijkt door de schaarste aan grond en de hoge grondprijs. Het realiseren van doelen voor landelijk gebied en de waardering van agrarische grond hangen met elkaar samen, stellen onderzoekers van het Kadaster en Wageningen University & Research.
Voor het begrip 'landschapsgrond' wordt in het Nationaal Programma Landelijk Gebied geen uniforme definitie gebruikt. Er worden drie gebiedstypen genoemd waar 'landschapsgrond' kan bijdragen aan het realiseren van de doelen. Dit zijn de beekdalen op hoge zandgronden, de overgangsgebieden rondom Natura 2000-gebieden en de veenweidegebieden.
Onderzoekers van het Kadaster en Wageningen University & Research hebben gekeken hoe doelen van het Nationaal Programma Landelijk Gebied uitwerking kunnen krijgen in extensiveringsmaatregelen, zoals de vermindering van de veebezetting per hectare, de introductie van natte teelten of de aanleg van natuurlijke landschapselementen. Er zijn 31 initiatieven bekeken. Deze variëren van individuele plannen van agrarische bedrijven tot grotere organisaties waar meerdere agrarische bedrijven onder vallen, zoals Herenboeren, Aardpeer en Landschapsboeren.
Initiatieven gericht op extensivering worden door een aantal factoren bemoeilijkt. Zo is agrarische grond in Nederland duur en schaars. Daarnaast zijn de grotere initiatieven afhankelijk van investeerders. De investeerders die zich aandienen, moeten rekening houden met een beperkt rendement vanwege de doorgaans lage pachtprijzen. Ook kan ruimtelijke concurrentie ontstaan tussen initiatieven, bijvoorbeeld wanneer meerdere initiatieven dicht bij grote woonkernen gesitueerd willen zijn. Verder kan de eventuele beperking in de autonomie van de betrokken agrariërs een belemmering vormen voor de opschaling van de initiatieven.
Extensiveringsmaatregelen voor de realisatie van doelen van het Nationaal Programma Landelijk Gebied zal leiden tot een herwaardering van agrarische gronden. Hoe groot dat effect is zal samenhangen met de extensiveringsmaatregelen die worden toegepast, de dynamiek van vraag en aanbod in de lokale grondmarkt en hoe de grondeigenaren door de overheid worden gecompenseerd.
De herwaardering van de grond of de alternatieve financiering van grond blijkt van groot belang voor het realiseren van gezonde extensieve agrarische bedrijven. Een deel van met name de individuele initiatieven beschikt al lange tijd over grond, waardoor de financieringslasten lager zijn dan bij nieuw in te richten bedrijven. Anderzijds zijn sommige initiatieven zodanig georganiseerd dat grond tegen een verlaagde prijs kan worden gepacht. Vooral bij de grotere initiatieven spelen burgers of investeerders een sleutelrol door middelen te verstrekken voor grondaankoop, waarbij het economische rendement van deze investeringen niet voorop staat.
Behalve de hoge prijs van landbouwgrond is de ook beperkte grondmobiliteit een beperkende factor. Overheden zouden een actievere rol kunnen spelen om deze belemmeringen te overwinnen, met de Nationale Grondbank als mogelijk voorbeeld. Langere pachtcontracten bieden meer ruimte voor extensivering. Externe financiering door burgers of investeerders kan mogelijk verder gestimuleerd worden door een duidelijk verband te leggen tussen extensiveringsmaatregelen en de verwezenlijking van doelen in het landelijk gebied.
Bron: Kadaster