Het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) benadrukt vandaag, op wereldbijendag, dat de bijen in gevaar zijn. Zo'n derde van de bijen (31,2%) overleefde vorig jaar niet. Dat blijkt uit het onderzoek dat het FAVV voerde bij Belgische imkers tussen het najaar van 2023 en de zomer van 2024. In de periode daarvoor lag het sterftecijfer op 27,2%. De voornaamste doodsoorzaak blijft de varroamijt (een parasiet), gevolgd door de Aziatische hoornaar. Het werk dat het FAVV samen met de 11.300 imkers uitvoert om de bijen gezond te houden, is dus belangrijker dan ooit. Maar ook jij kan je steentje bijdragen door voldoende voeding en water voor de diertjes te voorzien.
Het FAVV bezoekt 3 keer per jaar de Belgische imkers om de bijensterfte op te volgen. In de periode 2023-2024 werden 185 bijenstanden - ofwel 731 bijenkolonies - gecontroleerd. Tijdens het eerste bezoek in het najaar, wanneer de kolonies zich voorbereiden op de winter, worden de gezonde kolonies geselecteerd die het meeste potentie hebben om de winter te overleven. Tijdens een tweede bezoek in het voorjaar (wanneer de bijen zoeken naar voeding) en een derde bezoek in de zomer (het actieve seizoen), evalueert het FAVV het sterftecijfer van deze kolonies. In de periode 2023-2024 lag het sterftecijfer uiteindelijk op 31,2%.
Naast het feit dat de varroamijt en de Aziatische hoornaar (waarvan de bestrijding door de Gewesten wordt georganiseerd) de belangrijkste doodsoorzaken zijn, waren ook de weersomstandigheden in de lente en zomer 2024 ongunstig voor de bijen. Daarnaast werden in 2024 ook 13 haarden van Europese vuilbroed (een bacterieziekte) vastgesteld in België. Dit is een daling met haar jaar voordien, toen er 20 haarden waren. Europees vuilbroed is een bijenziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie (Melissococcus plutonius) en waar vooral de jonge larven zeer snel ziek van raken. Maar ook de poetsende bijen raken besmet en besmetten op hun beurt andere larven tijdens het voeden.
"Wanneer vuilbroed wordt vastgesteld, neemt het FAVV maatregelen om te zorgen dat andere kasten niet besmet raken. Er wordt een beschermingszone van 3 km rond de uitbraak ingesteld en er wordt een epidemiologisch onderzoek uitgevoerd om de oorsprong van de uitbraak te bepalen. Afhankelijk van de situatie in de getroffen bijenkast, worden de kolonies gedeeltelijk of volledig vernietigd. Het FAVV voorziet een vergoeding van 125 euro per vernietigde kolonie", Hélène Bonte - woordvoerder.
Om snel te kunnen ingrijpen wanneer ziekten en plagen de ronde doen, moeten zowel professionele als amateur-imkers geregistreerd zijn bij het FAVV. Vandaag telt België 11.300 imkers, waarvan het grootste deel in Vlaanderen (6.493) en Wallonië (4.807). Het aantal imkers stijgt al meer dan 10 jaar. Het FAVV voorziet voor hen gratis opleidingen. Dit jaar ging het al om 2 opleidingssessies maar er worden er nog meer georganiseerd.
Niet alleen het FAVV en de imkers, maar iedereen kan met enkele kleine inspanningen een grote bijdrage leveren aan het behoud van de bijen.
"Kies voor een bloemenperk in plaats van een gemaaid gazon. Zo geef je de tuin niet alleen een natuurlijke charme, maar voor bijen levert dit een enorme bron aan voedsel. Plant bij voorkeur honingdragende planten in je tuin of op je balkon, zoals Kornoelje. Voorzie tenslotte op warme dagen schaaltjes met water en kiezelsteentjes, zodat de bijen kunnen drinken zonder te verdrinken. Ook de vogels zullen hiervan kunnen meegenieten: twee vliegen in een klap!", Hélène Bonte - woordvoerder.
Honingbijen bedreigen wilde bijen in Nederland
Voor de bestuiving van alle verschillende bloemen, zijn vooral vele soorten wilde bijen nodig. In de Biesbosch vormen de door imkers gehouden vele miljoenen honingbijen een te sterke concurrentie voor deze wilde bijen. En dit Natura 2000-gebied is juist voor vele soorten inheemse insecten een onmisbaar leefgebied. Recent onderzoek heeft het negatieve effect van de honingbij op inheemse bijen, zweefvliegen en hommels duidelijker gemaakt, schrijft Staatsbosbeheer.
In Nationaal Park De Biesbosch leven minimaal 97 verschillende soorten wilde bijen, 11 soorten hommels en 51 soorten zweefvliegen. Dat blijkt uit recent onderzoek van het EIS Kenniscentrum Insecten. Samen zorgen zij voor de bestuiving van de vele soorten veelvoorkomende en zeldzame planten.
Het gaat slecht met bestuivers zoals wilde bijen, hommels en zweefvliegen; wereldwijd en ook in Nederland. Meer dan de helft van de ruim 350 in Nederland voorkomende soorten worden met uitsterven bedreigd. Onder meer door gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, verstedelijking en klimaatverandering.
Wilde bijen, zweefvliegen en hommels hebben ook last van de honingbij. Zoals in de Biesbosch. Tegen de grenzen van het Natura 2000-gebied plaatsen imkers zomers honderden bijenkasten van waaruit vele miljoenen honingbijen de Biesbosch intrekken. Soms wel meer dan zestig miljoen. Uit onderzoek van het EIS Kenniscentrum in 2023 blijkt dat het aantal honingbijen in augustus anderhalf keer zo groot is als alle wilde bijen, zweefvliegen en hommels bij elkaar.
Waar veel wilde bijen maar enkele honderden meters - of soms zelfs maar enkele tientallen meters - bij hun nest vandaan komen, leggen honingbijen kilometers af. De vele miljoenen honingbijen uit kasten van imkers buiten de Biesbosch zijn daardoor tot in de kern van het gebied massaal aanwezig. De tientallen miljoenen honingbijen zorgen met name voor de bestuiving van de reuzenbalsemien een invasieve soort voor het gebied.
Aan de ene kant dragen de honingbijen bij aan de uitbreiding van de reuzenbalsemien en de verdringing van andere bloemen. Terwijl ze aan de andere kant ook in grote getale van die andere bloemen gebruik maken. Het gevolg is dat ze ook een bedreiging vormen voor de aanwezige insecten en de vegetatietypen die voor het Natura 2000-gebied belangrijk zijn.