Wat betekent het om duurzaam te boeren? Op EKO-boerderij De Eerste in Marknesse geven Gerrit Marsman en zijn compagnons daar dagelijks invulling aan. Wat begon als een kleine melkveehouderij, is uitgegroeid tot een veelzijdige, biologische boerderij met een missie. "We willen laten zien dat landbouw en veehouderij ook eerlijk, lokaal en diervriendelijk kunnen zijn", vertelt hij als klant bij Countus.
Waarom biologisch boeren?
Gerrit groeide op op de plek waar hij nu nog altijd boert. In 1987 nam hij samen met Bertiene het stokje over van zijn vader. 'Het was onze droom om boer te worden, maar dan wel op een manier die goed is voor milieu, dier en mens', vertelt hij. "Tijdens mijn studie leerde ik werken met bestrijdingsmiddelen, maar ik kreeg daar steeds meer vragen bij. Het zegt toch genoeg dat veel van die middelen tegenwoordig verboden zijn? Daarmee wilde ik niet werken."
Omschakelen: hoe begin je eraan?
Toen Gerrit overstapte naar een biologische melkveehouderij, was er nauwelijks begeleiding. "We hebben het grotendeels zelf uitgevogeld", zegt hij. "Gelukkig zijn er nu wel adviseurs, regelingen en collega-boeren die je op weg helpen."
Houd wel rekening met een omschakelperiode. Je werkt dan al volgens de biologische regels, maar hebt nog geen certificering. "In die fase leg je de basis voor je bedrijf van de toekomst. Je bouwt aan een gezonde bodem, past je bedrijfsvoering aan en ontdekt nieuwe afzetkanalen. Die investering is het meer dan waard, want je krijgt er zoveel moois voor terug."
Een gemengd biologisch bedrijf
De Eerste telt inmiddels 3 bedrijfstakken: melkveehouderij, akker- en tuinbouw en een boerderijwinkel met bezorgservice. Maar dat is niet altijd zo geweest. Het begon met 60 melkkoeien en een winkel aan huis. Toen klanten vroegen om meer producten, kwamen er kippen en varkens bij. "Zo konden we ook eieren en varkensvlees aanbieden en verspilling voorkomen. De boerderij groeide mee met de vraag, maar altijd op onze eigen manier."
Rond 1992 volgde de groentetak, die inmiddels is uitgegroeid tot 30 hectare. Zo'n 35% gaat rechtstreeks naar de klant en verkooppunten in de regio. "We houden de keten bewust kort. Persoonlijk contact is echt goud waard."
Samen sterker
Al die bedrijfstakken draaiende houden, doe je niet alleen. De boerderij wordt gerund door 5 compagnons. "Vanaf het begin hebben we gezegd dat we het niet alleen willen doen", vertelt Gerrit. "We vinden het leuk als mensen met goede ideeën komen en iets willen opstarten. Samen de kar te trekken, het werk verdelen, elkaar scherp houden en plezier maken, dat is wat het werk leuk maakt. Biologisch is meer dan een manier van telen of vee houden, het is ook een bepaalde manier van samenwerken. Met oog voor de ander en voor het geheel."
Goed voor het milieu
Op De Eerste draait alles om zoeken naar natuurlijk evenwicht. Geen kunstmest, geen bestrijdingsmiddelen, geen genetische manipulatie. "We gebruiken grasklaver, dat stikstof uit de lucht haalt, en kiezen bewust voor lokaal veevoer. Voer uit Brazilië lijkt goedkoop, maar de echte kosten, zoals milieuschade en uitbuiting van mensen, blijven buiten beeld. Dat klopt gewoon niet."
Gerrit vindt het huidige systeem scheef. "De gangbare landbouw mag vervuilen zonder daarvoor de rekening te betalen. Als je die kosten eerlijk meeneemt, is biologisch juist goedkoper. En veel eerlijker."
Dieren horen buiten
Op De Eerste leven de dieren zoals het hoort. Kippen scharrelen tussen de bomen, koeien grazen in de wei en varkens wroeten in de modder. "Een dier moet kunnen doen wat bij z'n natuur past', zegt Gerrit. 'Klinkt logisch, maar is het vaak niet. Collega's die zijn overgestapt van gangbaar naar biologisch, zien direct verschil. Onze dieren zijn rustiger en gezonder, waardoor we veel minder problemen hebben. Dat bevestigt dat we goed bezig zijn."
Is het financieel rendabel?
Waar gangbare landbouw vaak draait om winst, kijkt Gerrit eerst naar hoe je gezonde voeding maakt op een manier die goed voor de wereld en volhoudbaar is. "Pas daarna kijken we naar de cijfers', vertelt hij. 'We hebben 30 mensen op de loonlijst en kunnen er prima van rondkomen. Biologisch boeren is misschien iets minder voorspelbaar, maar geeft veel meer voldoening."
En de markt groeit. "Mensen willen weten wat ze eten en waar het vandaan komt. Dat maakt biologisch ook economisch steeds interessanter. Als het aanbod toeneemt, kunnen nog meer mensen voor biologische producten kiezen."
Blik op de toekomst
Gerrit doet de komende tijd langzaam een stap terug. "Mijn zoon en schoonzonen zitten in het bedrijf en ik heb 13 kleinkinderen", zegt hij. "Er zitten er vast een paar tussen die het bedrijf willen voortzetten. En hopelijk brengen zij weer nieuwe ideeën mee. Agroforestry bijvoorbeeld, dat zou hier prachtig passen. Maar ze moeten vooral doen waar ze gelukkig van worden."
Wat hij zelf het mooiste vindt aan biologisch boeren? "Dat je blijft leren. Je groeit mee met je bedrijf, staat open voor de samenleving en nieuwe inzichten en draagt bij aan iets dat groter is dan jezelf. Dat zorgt voor trots, plezier en motivatie."
Administratie goed geregeld
Om op deze manier te blijven werken, moet de basis kloppen. Zeker als biologisch boer. Je hebt te maken met certificering, meerdere bedrijfstakken, andere afzetkanalen en veranderende kosten. "Dan is het fijn als iemand met je meekijkt en begrijpt wat er speelt."
De Eerste werkt sinds het begin al samen met Countus. "We treffen iedere keer weer prettige en deskundige mensen", vertelt Gerrit. "De adviseurs van Countus denken mee, stellen kritische vragen en houden de cijfers scherp in de gaten. Ze krijgen steeds meer kennis van biologisch en snappen steeds beter waar wij voor staan. Dat werkt gewoon heel prettig."
Naast de boekhouding is het ook waardevol om te kunnen sparren over strategie, subsidies, investeringen en toekomstscenario's. "Als je overweegt om over te stappen op biologisch, is het fijn als er iemand met kennis van zaken met je meedenkt. Iemand die begrijpt wat die stap betekent voor je cijfers, je bedrijf en je toekomst. Dat geeft rust en vertrouwen."
Tekst en foto's: Countus