Landbouw was een thema dat in 2022 lange tijd het nieuws domineerde. De hoogoplopende stikstofcrisis betekende naast spanning en polarisatie ook iets positiefs: serieuze aandacht voor de transitie naar een natuurinclusieve landbouw. Het Louis Bolk Instituut (LBI) werd daarbij als belangrijke kennispartner gezien en gewaardeerd, merkte directeur Ilse Geijzendorffer. "Het jaar 2022 kende veel hoogtepunten. Het Groenboerenplan, waarin we met een positief verhaal laten zien hoe het wél kan, was er zeker eentje van", aldus Geijzendorffer. "We plukken nu op meerdere vlakken de vruchten van het werk in 2022."
Ilse Geijzendorffer. Foto: Maartje ter Horst.
Verhit stikstofdebat
Ondanks de polarisatie in de samenleving en de onzekerheid voor boeren die het stikstofdebat in 2022 teweegbracht, waren er ook veel lichtpunten voor de voorstanders van duurzame voedselsystemen. "We merkten dat een heleboel zaken waar wij al langer onderzoek naar doen, nu ook daadwerkelijk door een bredere groep gehoord werden", verklaart Geijzendorffer. "Duurzame landbouw biedt immers een perspectief voor boeren en andere partijen die uit de huidige impasse willen komen." De expertise van het LBI werd menig keer ingeroepen, bijvoorbeeld om een appreciatie te geven van de maatregelen in het concept-Landbouwakkoord. Ook uit eigen beweging voedde het instituut de discussie met de relevante kennis. Zoals in het Groenboerenplan van duurzame boeren en tuinders, waarbij het LBI vanaf het eerste uur als enige kennispartij bij betrokken was. "Het was de tijd dat de trekkers zich verzamelden op het Malieveld en op de snelwegen. Terwijl er ook veel boeren en ondernemers juist een tegengeluid wilden laten horen, een meer constructief en toekomstgericht geluid. Zij wilden laten zien dat het wél anders kan."
Groei van biologisch
Ook was er in 2022 het Nationaal Actieplan Biologische landbouw. "Daarin bekent Nederland eindelijk kleur, we willen naar 15 procent biologisch op Nederlandse bodem in 2030", aldus Geijzendorffer. "We zitten nu op 4 procent, één van de laagste percentages binnen de EU. Om in 2030 op het drievoudige te komen, moet er een inhaalslag komen." Het LBI heeft de bio-kennisagenda van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit met een breed consortium van feedback voorzien. Want naast het stimuleren van de marktvraag, is specifieke kennis nodig om knelpunten te overkomen. Bijvoorbeeld over te verwachten marktontwikkelingen. "Hoe kunnen we de afzetmarkt van Nederlandse bio-boeren mee laten groeien en welke producten moeten er dan verbouwd worden? Bijvoorbeeld, nu worden er veel biologische groenten, zoals wortels, geëxporteerd naar Duitsland. Echter, ook in Duitsland gaat de biologische productie groeien en zal er mogelijk minder vraag naar Nederlandse wortels zijn. Tegelijkertijd zullen er ook nieuwe marktkansen ontstaan in Europa. Het is nog best een puzzel die gelegd moet worden en daar is serieuze kennisontwikkeling voor nodig", vat Geijzendorffer samen. "Denk ook aan kennis over het sluiten van kringlopen, veredelingstechnieken en kansen voor technologie. En aan het vraagstuk hoe we duurzame en gezonde voeding, waaronder biologisch, toegankelijk kunnen maken voor iedereen?"
Leefstijl en gezonde voeding
Maatschappelijke ontwikkelingen zorgden in 2022 dus voor meer aandacht voor het werk van het LBI. Toch was er een thema waar Geijzendorffer afgelopen jaar meer aandacht voor had verwacht. "We zaten in 2022 in de nawee van corona en die crisis had ons toch wel duidelijk gemaakt hoe belangrijk een goede gezondheid voor mensen, maar ook voor de maatschappij is. Ik had gehoopt dat dit in 2022 zou zorgen voor meer aandacht voor thema's waar wij al enkele jaren goed werk op verrichten, zoals een positieve gezondheid en preventieve gezondheidszorg. Om de volgende epidemie zowel qua kosten, arbeid en mensenlevens beter te laten verlopen, is het urgent hier nu aandacht aan te besteden."
Gezond en duurzaam voedsel voor iedereen
Het LBI gaat in elk geval door met onderzoek naar leefstijl en gezonde voeding. Zo heeft het LBI in 2022 samen met het CIZG een onderzoeksagenda Integrative Medicine ontwikkeld. Deze agenda is opgesteld om de belangrijkste onderzoeksvragen en -onderwerpen te identificeren voor onderzoek in Nederland. En net als voorgaande jaren is er gewerkt aan voedseleducatie op scholen, waarvan de impact doorwerkt tot het thuisfront. "We merken al langer dat kinderen die op school gezonde dingen eten, thuis ook de boodschappenlijst van hun ouders beïnvloeden." Als het op voeding aankomt, moet het LBI soms lastige keuzes maken. Zo was er dit jaar een Greendeal eiwitrijke gewassen. Een goede stap richting een transitie naar meer plantaardige eiwitten, maar de weg naar gezonde voeding is lastig. "We willen de verhouding dierlijk en plantaardige eiwitten omdraaien. Tegelijkertijd zie je nu dat de plantaardige eiwitten door marktpartijen vooral ultra-bewerkt worden aangeboden. LBI zit meer op de lijn ‘eet zo veel mogelijk onbewerkt, uit het seizoen en lokaal’. Dat is de gezondste voeding, want daar zitten nog de meeste voedingstoffen in. Maar de stap van een hamburger naar een bonensalade wordt door mensen wel als een grote ervaren. Daar moeten we dus op zoek naar een gezonde tussenstap."
Groei van het LBI
2022 stond ook in het teken van de groei van het Louis Bolk Instituut. "Het Louis Bolk groeit en dat betekent dat we actief moeten investeren in het behoud van de identiteit van het instituut richting de toekomst. We zijn daarom intern bezig om de organisatie toekomstbestendig te krijgen. In 2021 lag de werkdruk enorm hoog, dan schiet het investeren in de verbinding met elkaar er al snel bij in. In 2022 hebben we gerichter ingezet op onze meerwaarde in onderzoeksprojecten en ingezet op het bereiken van onze missie, met betrekking tot onze maatschappelijke impact. En natuurlijk is er oog voor de medewerkers. Met hoeveel collega's willen we zijn? En hoe borg je de integrale aanpak en systeemvisie waar we om bekend staan? Het afgelopen jaar hebben we geïnvesteerd in onze communicatie, onder andere in het kader van ons 45-jarig jubileum. Een onderzoek waarover je niet communiceert, heeft geen impact en daarom zetten we die investering door."
Vruchten plukken
Terugkijkend is Geijzendorffer erg blij met wat het jaar gebracht heeft en vooral welke zaadjes er zijn geplant. "Je merkt in 2023 hoeveel vruchten we, wetenschappelijk en maatschappelijk, kunnen plukken van het werk wat in 2022 heeft plaatsgevonden. We zijn gevraagd een appreciatie te geven van maatregelen die zijn voorgesteld aan de tafels van het landbouwakkoord. Het werk aan het Groenboerenplan is voortgezet met een congres. Uit de kennisvragen die het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit nu uitzet, blijkt dat de boodschap uit ons rapport over Agroforestry ook echt aan het landen is. Onze praktijkbrochure voor het project Slim Landgebruik is dankbaar door het ministerie in ontvangst genomen. En in januari bracht minister Christianne van der Wal een werkbezoek aan het Buijtenland van Rhoon, waar het Louis Bolk Instituut samen met andere partijen een integraal gebiedsproces vormgeeft. Dat had allemaal de basis in 2022. Ik kan wel concluderen dat het een belangrijk jaar was."
Voor meer informatie: 
Louis Bolk Instituut
Kosterijland 3-5
3981 AJ Bunnik
0343 523860
info@louisbolk.nl
www.louisbolk.nl