Opschaling in de teelt van bio-champignons voor betere concurrentiepositie

Tholen - "We willen meer champignons verkopen om de kosten van de inpaklocatie en de verkoop laag te houden", zegt Jozef van den Elsen, eigenaar van Nesco Champignons, dat zich richt op de teelt en vermarkting van biologische champignons. Daarbij moet hij vaststellen dat dit moet gebeuren tegen een – door de inflatie – hogere prijs. "Dat is geen makkelijke opgave. Maar het is wel van levensbelang." Hij ziet dat de prijs van gangbare champignons de laatste anderhalf jaar hard gestegen is.

"Tegelijkertijd zijn biologische champignons op hetzelfde prijsniveau gebleven, hoewel wij met dezelfde kostprijsstijgingen te maken hebben. De kosten voor grondstoffen, energie, transport en verpakkingsmateriaal zijn hard gestegen, terwijl we onze afspraken nauwelijks of slechts mondjesmaat hebben kunnen verhogen. Dat moet nu echt wel gebeuren bij de nieuwe ronde inschrijvingen. Helemaal omdat per 1 januari de minimumlonen met 10 procent zijn gestegen."

Teeltleider Dennis Nusselder en eigenaar Jozef van den Elsen van Nesco Champignons.

Het is de reden dat Nesco in november 2022 een nieuwe teeltlocatie in gebruik heeft genomen. Jozef geeft aan dat deze investering in opschaling is gedaan om de kostprijs te kunnen verlagen en rechtstreeks aan de retail te kunnen leveren. "We hebben ingroei en oogst gescheiden om meer van dezelfde grondstof te kunnen oogsten zonder problemen met ziektes of besmettingen." Daarnaast merkt Jozef op dat door automatisering de arbeid vereenvoudigd is, waardoor er minder arbeidskrachten nodig zijn. Verder zijn er ergonomische aanpassingen gedaan en is de nieuwe faciliteit energiezuinig. "Deze maatregelen dragen eraan bij dat we de kostenstijging binnen de perken kunnen houden en het verbetert onze concurrentiepositie."

Lichte terugval
Daarbij merkt Nesco dat de afzet van biologische champignons sinds de zomer van 2021 langzaam terugloopt. Jozef wijt het onder meer aan de stijgende kosten voor levensonderhoud, waardoor consumenten keuzes moeten maken. Maar ook ziet hij dat – vooral in het buitenland – regionale productie belangrijker wordt. "In het buitenland zie je meer telers die zelf ook biologische champignons gaan telen, waardoor wij markt inleveren. Dit speelt vooral in Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk, waar de groei van de categorie veel harder gaat dan in Nederland."

De terugval in vraag naar champignons heeft Nesco doen besluiten om de teelt met exotische paddenstoelen uit te breiden. "We kochten exotische paddenstoelen voornamelijk in van andere telers en verkochten die. Nu telen we ze zelf en kunnen we het volledige bio-paddenstoelenpakket zelf aanbieden." Naast de witte en de bruine champignon, teelt Nesco ook shiitake, eryngii en oesterzwammen. Jozef merkt dat consumenten nieuwsgierig zijn naar exotische paddenstoelen, waardoor die categorie wat harder groeit. "Met name eryngii, die we sinds kort telen, is de laatste tijd een groeier."

Nesco merkt dat het prijsverschil tussen gangbare en biologische paddenstoelen kleiner is geworden.

Afzet stimuleren
Het baart Jozef zorgen dat de marge van biologische champignons onder druk staat. "In mijn ogen heeft het bio-product het verlies moeten pakken, terwijl bij de gangbare producten de prijzen juist stijgende zijn." Hij ziet dat het in schril contrast staat met de ambities die de overheid heeft voor biologisch. "Er wordt uitgesproken dat men naar 15 of 25 procent biologische landbouw toe wil; dan zal er iets moeten gebeuren. Er moet een normaal verdienmodel zijn voor een biologische champignonteler in Nederland." Nesco zoekt de oplossing daarvoor onder meer in het stimuleren van de afzet. "Om de meer biologische afzet te realiseren, zou je in supermarkten bijvoorbeeld alleen de kastanjechampignons biologisch kunnen aanbieden in plaats van gangbaar en ook exoten kunnen meer biologisch worden aangeboden, omdat die vrij eenvoudig biologisch te telen zijn. Verder is er een prijsverlaging nodig waardoor het aantrekkelijker wordt om bio te kopen."

Desondanks is Jozef niet somber. "We hebben uitdagingen, maar vanuit wet- en regelgeving is er de ambitie voor meer biologische productie, dus er zal iets moeten gebeuren om de afzet te stimuleren." Daarbij stelt hij vast dat het verdienmodel dat onder druk staat ook zijn invloed heeft op de nieuwe aanwas in de sector, die in Nederland achterblijft. "Waarom zou je als je 20 bent in de champignonsector gaan, als je weet dat je amper een boterham kunt verdienen? Dat vind ik zorgelijk." Overigens ziet Jozef ook dat het gebrek aan aanwas in de sector zorgt voor het verdwijnen van de kennis die de afgelopen 60 jaar in Nederland werd opgebouwd. "Dat verdwijnt allemaal naar het buitenland, waar wel op grote schaal geïnvesteerd wordt in de champignonsector, omdat men gelooft in de paddenstoel als een belangrijke voedingsbron."

Het oogsten en verpakken van de champignons.

Mogelijkheden
Dit neemt overigens niet weg dat Jozef ook in Nederland nog steeds mogelijkheden ziet. "Ik denk dat de vraag zich wel herstelt, want het prijsverschil tussen gangbaar en bio is kleiner geworden. Daarbij zijn biologische paddenstoelen ideaal ook om in Nederland te telen, omdat maar een klein oppervlakte nodig is om veel te kunnen produceren, met weinig uitstoot. Want de champignon groeit op afvalstromen van andere sectoren en wij leveren weer organische mest terug voor hernieuwd gebruik in de land- en tuinbouw." Zo geeft Jozef aan dat er op de nieuwe kwekerij, die een halve hectare beslaat, wekelijks 35 tot 40.000 kilo champignons geoogst kunnen worden. Verder ziet hij dat de focus op plantaardige voeding in het voordeel van de champignons is. "Vleesvervangers worden steeds meer een hype en paddenstoelen zijn geschikt om daarbij te gebruiken."

Dit artikel verscheen eerder in editie 1, 37e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.