In de land- en tuinbouw is water nodig. De beschikbaarheid van water staat echter onder druk. Na een jarenlange daling in gebruik is sinds 2015 het watergebruik in Nederland weer aan het stijgen. Na de industrie is de landbouw een grote gebruiker. Het kabinet heeft een onderzoek laten uitvoeren naar de effecten ingrijpen met (belasting)maatregelen.
Om de (toekomstige) druk op de drinkwatervoorziening en het watersysteem te verlichten, structureel en tijdens piekmomenten, is bewust en zuinig drinkwatergebruik een hoofddoel in de Beleidsnota Drinkwater voor de periode 2021-2026, schrijft minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat. Hij zet in op besparingsmaatregelen en overweegt ook belasting op leidingwater.
Effecten beprijzing
Drinkwatergebruik kent gemiddeld genomen een lage prijselasticiteit, schrijven de onderzoekers. Dit werkt in principe negatief op de effectiviteit van beprijzing. Het betekent echter niet dat er geen sturende werking van uit kan gaan. De onderzoekers schrijven:
"Beprijzing van milieuschadelijk gedrag is al vaker nationaal en
internationaal effectief ingezet. Hierbij moet men zich er rekenschap van geven, dat beprijzing een complex instrument is en dat het om een zorgvuldige afweging vraagt. Beprijzen kan ook deel uitmaken van een breder pakket beleidsinstrumenten. De combinatie met andere economische instrumenten en andere beleidsinstrumenten kan het effect van de afzonderlijke instrumenten per saldo versterken. Een kleine financiële prikkel kan indien dit gecombineerd wordt met flankerend beleid ook effectief zijn."
De onderzoekers dragen twee denkrichtingen aan voor belasting van leidingwater:
- Heffing voor leveringen via het drinkwaternet (niet leidingwater) zonder plafond
In deze optie is sprake van een drinkwaterbelasting, die niet geldt voor al het leidingwater, maar uitsluitend voor water van
drinkwaterkwaliteit en er is geen heffingsplafond. - Heffing voor leveringen via het drinkwaternet (niet leidingwater) met een verhoogd plafond
Ook in deze optie is feitelijk sprake van een drinkwaterbelasting die niet langer geldt voor al het leidingwater, maar uitsluitend voor water van drinkwaterkwaliteit. En in deze optie is er nog wel een heffingsplafond, maar dit wordt significant verhoogd.
Een combinatie van bovenstaande twee opties gecombineerd met een grondwaterbelasting en een actief beleid van provincies en waterschappen om grondwateronttrekkingen te beperken, kan de sturende werking ervan worden vergroot, geven de onderzoekers het ministerie ook nog mee.
Watereisen glastuinbouw
Na de industrie is de landbouw met 49 miljoen m³ de twee na grootste gebruiker van drinkwater. Het gebruik van drinkwater op het totale watergebruik binnen de landbouw is 14%. In de landbouw wordt het meest gebruik gemaakt van grondwater (225 miljoen m³) en oppervlaktewater (76,8 miljoen m³).
Voor de glastuinbouw zijn de eisen die aan water gesteld worden
gemiddeld genomen hoger dan in de buitenteelt en liggen substituten misschien minder voor de hand, zeggen de onderzoekers. Per regio en per teelt moet bepaald worden of het grondwater een geschikt alternatief is. In de praktijk kan men tegen problemen als verzilting
en ontijzering aanlopen.
Belasting grondwaterwinning
Per 1 januari 2012 is de grondwaterbelasting afgeschaft. Deze rijksbelasting bracht jaarlijks ca. 170 miljoen euro op, waarvan ca. 80% procent werd geheven bij de waterbedrijven, 17% bij de industrie en het resterende deel bij de landbouw. Momenteel is er op rijksniveau geen belasting specifiek gericht op de winning van grondwater, maar dit is wel mogelijk.