Tholen – Groenteman Jos van der Lee runt zijn winkel in de Beemster op geheel eigen wijze. Gesneden groenten zijn er niet te vinden, er wordt zoveel mogelijk lokaal ingekocht en alles gaat nog uit het hoofd en met pen en papier. Met de inflatie gaat hij ook niet mee, hij rondt de prijzen juist naar beneden af.
Jos van der Lee krijgt in het voorjaar veel aanbod van lokale tuinders
Al sinds 1977 zit Jos in de groentenhandel, in eerste instantie verkocht hij alleen producten van eigen teelt. “Ik begon bij mijn vader en nam het in 1979 van hem over”, vertelt Jos. “Destijds hadden we 4 tot 5 man rondlopen op het bedrijf. De jaren ’85, ’86 en ’87 waren heel koud. De wintergroenten bewaarden we in kisten in een kuil. Als alles een paar jaar achter elkaar bevriest, doet dat zeer. Toen hebben we min of meer besloten bepaalde dingen niet te telen of uit te besteden aan een ander.”
Zuur wijnverhaal
Jos zag een kans in het ontwikkelen van wijnbouw en plantte in 1994 de eerste wijnstokken in Nederland. Dat de Beemsterpolder tot Unesco werelderfgoed werd benoemd, leek vervolgens een grote kans om wijnbouw verder te ontwikkelen met een eigen wijnmakerij, proeverij, een restaurant en het geven van rondleidingen.
Het lukte maar na 20 jaar moest de bestemming om onduidelijke redenen gewijzigd worden van de gemeente Middenbeemster. Jos’ buurman die fruit teelde, maakte daar echter bezwaar tegen. Hij zou in zijn bedrijfsvoering belemmerd worden, omdat hij dan minder gewasbeschermingsmiddelen zou kunnen inzetten. “Hij bekende eerlijk dat er dan giftige chemicaliën tot wel 50 meter over de erfgrens waaien. Voor de Raad van State was dat reden om de nieuwe bestemming af te keuren, omdat er geen aanvaardbaar woon- en werkklimaat gegarandeerd kan worden. De gemeente verbood me vervolgens om door te gaan met de inmiddels illegale praktijken. Zo werd de Beemsterwijngaard (11.000 planten groot) de eerste wijngaard in Nederland waar het verboden werd om een glas wijn te drinken. De bank eiste een oplossing voor de waardedaling en heb ik de wijnmakerij, het restaurant en de loods moeten verkopen. De loods huur ik terug voor de winkel”, vat Jos samen.
Onvrede over de gang van zaken bij de overheid is er niet alleen bij Jos. Zeker nu ook in de Beemster vele vlaggen omgekeerd hangen. “Tijdens de boerenprotesten kregen wij ook effe meer aanloop. Mensen gaan er toch over nadenken. Ons voedselsysteem is heel krom. Albert Heijn rijdt dagelijks met honderden vrachtwagens over de weg, de boeren moeten stikstof reduceren.”
5 soorten pompoenen van teler Jan Knook
Lokaal en sociaal voedselsysteem
Jos zet zich in voor het behoud van het lokale voedselsysteem en rijdt in Noord-Holland rond om zoveel mogelijk product te halen bij telers en bij de groothandelaars in Zwaagdijk (Pronk, Jos de Ruiter) en verderop bij groothandel Liefting in Alkmaar. Hij werkt daarbij samen met andere verkopers om de routes ze efficiënt mogelijk in te richten.
Jos merkt dat het aantal telers waarbij hij kan halen minder wordt. “Veel vallen weg en voor anderen ben ik niet meer interessant. Vroeger haalde ik bijvoorbeeld 10 tot 12 kisten bloemkool die de tuinder voor me klaarzette, maar de 3 tot 5 die ik nu kom halen is voor hen ook niet meer de moeite.” In de zomer is er wel een leuk aanbod. Vaak ook van hobbytelers die dan kisten vol met stokbonen, kapucijners en doperwten komen brengen en later in het jaar zijn er telers met aardperen en pompoenen. Jos heeft ook een teler die speciaal voor hem nog een hoekje boerenkool en prei zet.
Beemster Valery aardappelen
Boerenstalletjestoeristen
Het assortiment is breed maar de volumes zijn weg. Klanten komen voor een pondje aardappelen en een paar appeltjes. “Mijn oudste klant is 94 jaar en komt nog wekelijks. Veel van mijn klanten die vroeger een gezin hadden, zijn nu 1 persoonshuishoudens.” In coronatijd hebben wel nieuwe klanten de weg naar zijn boerderij-winkel gevonden, door het fietsstalletjestoerisme. Vergrijzing van de bevolking maakt ook dat er klanten komen en de winkel steeds meer een sociale functie krijgt. “Ouderen gingen vroeger het bejaardenhuis in, nu moeten ze thuis blijven wonen en zitten daar de hele dag in hun uppie. Ik ben een goed excuus om de deur uit te gaan. Er zijn ook steeds meer mensen die met pensioen zijn en een elektrische fiets aan hebben geschaft. Die moeten toch ergens naar toe fietsen, dus als het een beetje mooi weer is, komen hier ook veel boerenstalletjes-toeristen.”
Goedkoper dan de supermarkt
Jos houdt op unieke wijze zijn lokale voedselsysteem draaiende. De producten worden er op een analoge weegschaal afgewogen en klanten moeten met contant geld afrekenen, want er is geen pinapparaat.
Jos weigert om gesneden groenten te verkopen. “Door het snijden gaat alle geur, smaak en aroma verloren. Ga maar eens een wortel wassen en snijden, dan ruikt je hele keuken naar wortel. Als je een zakje gesneden wortelen opendoet ruik je niets.” Voor boerenkool heeft hij sinds kort, onder protest, een uitzondering gemaakt. “Soms moet je luisteren naar je kanten, die willen niet naar twee verschillende plekken om inkopen te doen. Daarom heb ik nu ook sla en boontjes uit “Allochtonië” liggen”, aldus Jos.
Aardperen, lokaal aangeleverd
De verkoopprijs van zijn producten zijn vaak lager dan die in de supermarkt. “Ik vraag al jaren 90 cent voor een pondje witlof. De ene keer ben ik daarmee iets duurder dan de supermarkt als daar een goede aanbieding is, maar vaker is het hier goedkoper. De appels kosten dit jaar 1,60 euro per kilo, vorig jaar 1,80 euro. Het was een goede zomer en zonneschijn is gratis. Wij betalen minder, dus de klant ook. We verkopen hier alleen Nederlandse appels. Het is toch te gek dat er in de supermarkt appels van over de hele wereld liggen, terwijl we in de Beemster alleen al duizenden fruitbomen hebben staan. Dan voel je je toch bekocht als er maar drie soorten Hollandse appels liggen bij bijvoorbeeld Albert Heijn.”
Jos is inmiddels 67 jaar, maar zal niet gaan rondfietsen op een elektrische fiets zoals veel van zijn klanten. “Zolang ik dit in stand kan houden heb ik er aardigheid in. Geld verdienen is niet meer mijn eerste prioriteit. Nu ik AOW heb, rond ik de prijzen voor klanten naar beneden af, dat vinden ze wel fijn nu alles duurder wordt”, besluit Jos.
Voor meer informatie:
Jos van der Lee Middenbeemster
Middenweg 191
1462HM Middenbeemster
FB Jos van der Lee Middenbeemster