Het afgelopen jaar is aanzienlijk minder vlees verkocht in de supermarkten. Allereerst is dit een correctie op de supermarktrun van vorig jaar. Daarnaast zijn de prijzen flink hoger, terwijl consumenten minder te besteden hebben. Tot slot kan het komen door de wens van consumenten om minder vaak vlees te eten.
Uit cijfers van onderzoeksbureau IRI blijkt dat in de eerste negen maanden 7 procent minder vlees verkocht werd in de supermarkten. Dit komt mede door een correctie op de supermarktrun in 2020 en 2021 als gevolg van de coronamaatregelen. In deze jaren steeg de verkoop van vlees in supermarkt namelijk flink, terwijl de verkoop van vlees via het horeca-kanaal juist lager lag. De daling van de supermarktverkopen kan gecompenseerd zijn door een verkoopstijging via het horeca-kanaal. Die cijfers zijn echter niet voor handen, dus dat is moeilijk vast te stellen. Toch is er meer aan de hand dan enkel een verschuiving van kanaal. De verkoop van vlees via de supermarkten lag in de eerst helft van 2022 namelijk onder het niveau van de eerste helft van 2019. Hiermee lijken de verkopen van vlees via supermarkten niet simpelweg terug te keren naar pre-corona niveaus. De verkoopvolumes van kip in supermarkten daalden minder hard dan het gemiddelde van alle typen vlees.
De daling van vlees via de supermarkten kan het gevolg zijn van een groep consumenten die in de supermarkt vlees inruilen voor plantaardige producten. Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) blijkt dat een grote groep consumenten graag minder vaak vlees wil eten. Anderzijds kan de daling van de verkoop van vlees ook een prijseffect zijn. Vlees is fors duurder geworden. Consumenten met een kleinere beurs kiezen ervoor minder vlees te kopen of om alternatieven op tafel te zetten. Voor aankomend jaar geldt dat de druk op de consumentenbestedingen blijft bestaan. Dit geeft niet alleen druk op de verkopen in de supermarkt, maar ook op de verkopen via de out-of-home kanalen.
Hogere kosten verwerkers
Verwerkers kregen dit jaar te maken met hogere energieprijzen, arbeidskosten en inkoopkosten. Het afgelopen jaar stegen de inkoopkosten flink door de hogere prijzen die veehouders ontvingen Zo lag de prijs van pluimveevlees in september 40 procent en van varkensvlees 50 procent boven het niveau van vorig jaar. De hogere prijzen die boeren hebben gekregen, waren nodig om de hogere kosten goed te maken waar zij op hun beurt last van hebben. Ook de veehouders kampen namelijk met hogere energie- en arbeidskosten terwijl tevens de veevoerkosten stegen.
Hogere prijzen bij boer zorgen voor hogere consumentenprijzen
De hogere prijzen die boeren vragen vertalen zich vervolgens in hogere afzetprijzen van de vleesverwerkers richting de groothandels en supermarkten, en uiteindelijk dus in hogere consumentenprijzen. De hele keten neemt een deel van de prijsstijging voor eigen rekening, waardoor de prijzen van vlees in de supermarkt minder hard zijn gestegen dan de prijsstijgingen die de verwerkers voor de kiezen hebben gekregen en er druk op marges ontstaat.
Voor komend jaar zal de prijsdruk op supermarkten aanhouden. Veel consumenten zullen hun keuze vaker op prijs baseren. Dit betekent wellicht minder vlees eten door het nuttigen van kleinere porties of kiezen voor goedkopere varianten zoals gehakt of kip en daarmee ook minder biologisch vlees.
Kleinere veestapel verwacht
De ontwikkeling van de veestapel in Nederland is van belang voor vleesverwerkers. Het grootste deel van het vlees dat verwerkt wordt komt immers van de Nederlandse boeren. Voor pluimvee geldt dat het afgelopen jaar de grootste vogelgriepgolf ooit woedde, met negatieve gevolgen voor de productie van pluimveehouders. Het feit dat de vogelgriep ook in de zomer aan bleef houden, maakt dat de risico’s volgens het Europese Voedselveiligheid Autoriteit (EFSA) voor volgend jaar zijn toegenomen.
Daarnaast schakelen supermarkten om naar de verkoop van enkel Beter Leven 1 ster. Dit vereist dat producenten meer aandacht geven aan dierenwelzijn en duurzaamheid, maar vanwege het beperkte beschikbare staloppervlakte in Nederland en de lastige vergunningverlening zal dit zorgen voor verdere druk op de pluimveevleesstapel. Daarnaast is het nog onduidelijk wat de gevolgen gaan zijn van de uitkoopregelingen in verband met de stikstofproblematiek. ABN AMRO verwacht dat het aantal vleeskuikens met 15 tot 25 procent daalt tot en met 2025. Volgend jaar leidt dit tot een afname van de pluimveevleesstapel van circa 5 procent.
Voor de varkenshouderij verwacht ABN AMRO dat het aantal dieren de komende tien jaar zo’n 10 tot 20 procent zal afnemen. Voor volgend jaar wordt die daling al ingezet, waarbij het aantal fokzeugen naar verwachting sterker zal dalen. Dit leidt weliswaar niet gelijk tot een lager aantal slachtingen hier in Nederland, maar zal wel leiden tot lagere exporten naar onder meer Duitsland. In Nederland zal naar verwachting de productie dalen met circa 3 procent volgend jaar.
Uitdagende periode voor veehouders en vleesverwerkers
De komende periode zal dan ook uitdagend blijven voor veehouders en vleesverwerkers. De inkoopkosten van veevoer, energie en grondstoffen zijn wellicht minder hoog, maar zullen naar verwachting op een hoog niveau blijven. Bovendien stijgen de arbeidskosten door een toename van het minimumloon. Al met al zullen veel kosten op hoog niveau blijven. Daarnaast blijft de roep om duurzaamheid en diervriendelijkheid luid, terwijl consumenten tegelijkertijd hard in hun portemonnee geraakt worden door de hogere energielasten en stijgende voedselprijzen. Als het gaat om verduurzaming spelen supermarkten een belangrijke rol bij het assortiment vleesproducten door in te zetten op keurmerken, zoals Beter Leven-concepten, en meer samenwerking in de keten met de boer en de verwerkers. Deze samenwerking leidt tot een verdere groei van concepten en producten waarbij meer aandacht is voor milieu en dier.
Daarnaast verwacht ABN AMRO dat er de komende jaren verdere druk onstaat op de verkoop voor vleesproducten doordat supermarkten nadrukkelijker inzetten op de verkoop van plantaardige alternatieven.
Klik hier voor het volledige rapport 'Lagere koopkracht krijgt effect op levensmiddelenindustrie'.