Extensieve landbouw staat steeds meer in de belangstelling, omdat het leidt tot minder stikstofuitstoot en bijdraagt aan biodiversiteitsherstel in natuurgebieden en op boerenland. Maar het brengt meestal ook minder opbrengsten voor de boer. De overheid is nodig om een goed verdienmodel mogelijk te maken, blijkt uit een nieuw rapport van Wageningen University & Research en PPP Agro Advies.
In het Nationaal Programma Landelijk Gebied noemt de overheid extensivering als een van de ontwikkelingsrichtingen voor landbouwbedrijven. Extensieve landbouw heeft een lage input van grondstoffen zoals kunstmest, en/of minder vee per hectare. Dit leidt tot minder uitstoot van stikstof en broeikasgassen, creëert meer habitat voor soorten, en verbetert de waterkwaliteit. Het tegengaan van bodemdaling en verdroging gaat ook samen met extensivering. Maar er zijn ook zorgen over het verdienmodel. Hoe kan een boer met extensieve landbouw toch voldoende inkomsten genereren?
Wat de overheid kan doen
In een nieuw rapport hebben onderzoekers gekeken wat de overheid kan doen om goede verdienmodellen mogelijk te maken voor extensieve landbouwbedrijven. Dit kan bijvoorbeeld door het herwaarderen van landbouwgrond, waarbij een deel van de huidige waarde van de grond uitgekeerd wordt aan de grondeigenaar op voorwaarde dat deze grond extensief wordt gebruikt. Andere voorbeelden zijn het betalen voor ecosysteemdiensten, zoals waterzuivering, en/of het stimuleren van korte ketens. Hierdoor kan de boer meer betaald krijgen voor producten omdat er minder tussenstappen nodig zijn tussen de boer en de consument. Daarnaast maakt het onderzoek inzichtelijk welke bedragen aanvullend nodig zijn om het verschil met het gemiddelde bedrijf te overbruggen.
Rekenvoorbeelden
De onderzoekers rekenden vijf voorbeelden door van extensieve melkveehouderijen en drie voorbeelden van extensieve akkerbouwbedrijven. Met deze rekenvoorbeelden illustreert het onderzoek hoe verdienmodellen van extensieve bedrijven kunnen worden opgebouwd, door combinaties van het verlagen van kosten (bijvoorbeeld lagere grondkosten en minder inputs), verhogen van opbrengsten (bijvoorbeeld een hogere prijs voor het product of een vergoeding voor ecosysteemdiensten) en bedrijfsontwikkeling (bijvoorbeeld schaalvergroting). De rekenvoorbeelden zijn vergeleken met een gemiddeld referentiebedrijf uit de eigen sector.
Sluit aan bij 'natuurlijk verloop'
Extensivering door schaalvergroting gaat hand in hand met een daling van het aantal boerenbedrijven. Door bedrijven op te kopen die zullen gaan stoppen, of ervoor te zorgen dat de productierechten niet op de markt komen, kan grond beschikbaar komen voor boeren die willen extensiveren. Om boeren die door willen perspectief te geven, adviseren de onderzoekers de overheid om aan te sluiten bij dit 'natuurlijke verloop' of om extensivering zonder schaalvergroting te overwegen in het belang van de vitaliteit van het platteland. "Dit zou een grotere aanvulling van het verdienmodel vereisen", legt Judith Westerink uit. "Het is heel jammer dat er zo weinig opvolgers zijn. Ook hoor ik steeds vaker van boeren dat ze nauwelijks collega's in de buurt hebben. Je kunt niet heel Nederland door één boer laten beheren en dat wil je ook niet. Daarom is het belangrijk om een vitale sector en een vitale boerengemeenschap na te streven. Dan heb je veerkracht voor de toekomst."
Dit rapport is het derde in een serie over het stimuleren van extensieve landbouw door de overheid. Het eerste rapport bracht de extensieve sector in kaart. Het tweede maakte een inventarisatie van handelingsperspectieven voor de overheid op basis van literatuur. Dit derde rapport koppelt handelingsperspectieven voor de overheid aan verdienmodellen van extensieve landbouwbedrijven.
Voor meer informatie: Judith Westerink
Bron: WUR