Vrijdag kwam het kabinet naar buiten met haar gekozen stikstofkoers middels twee Kamerbrieven. Daarbij werd ook een kaart gepresenteerd, waaruit blijkt dat in 131 gebieden de stikstofuitstoot wat Den Haag betreft omlaag moet. Omdat gebieden verschillen, verschilt ook de aanpak per gebied. De reductiedoelen zijn per gebied anders, omdat ook de kwaliteit van natuur, water en bodem verschillen per gebied. Het Rijk heeft per gebied zogenoemde richtinggevende stikstofdoelen en reductiepercentages vastgesteld. Die lopen op van 12% tot rond de 70% – evenredig op te brengen door alle sectoren – in gebieden dichtbij natuurgebieden en gebieden waar de water- en bodemkwaliteit sterk moet verbeteren.
Drie mogelijkheden voor boeren
Voor boeren volgt nu duidelijkheid en is nu het moment om te bepalen of en hoe zij met hun bedrijf kunnen doorgaan. De minister ziet voor boeren drie mogelijkheden: (verder) verduurzamen, verplaatsen of beëindigen. Bij verduurzaming en ook bij verplaatsing kan gedacht worden aan extensiveren door bijvoorbeeld minder dieren per hectare, toevoegen van landschapsgrond of bijdrage aan koolstofvastlegging, water- en natuurbeheer. Andere mogelijkheden zijn het aanbieden of produceren van nieuwe producten, zoals eiwitrijke gewassen en biologische landbouw. Maar ook het aanbieden van extra diensten voor de omgeving, zoals een zorgboerderij, camping of een andere vorm van recreatie. Ook technologische innovaties, zoals hoogwaardige mestverwerking, precisielandbouw en digitalisering kunnen een manier zijn om een bedrijf toekomstbestendig te veranderen.
Ondersteuning bij verduurzaming
Of een boer nu kiest voor verdere verduurzaming (technische innovatie, landschappelijke innovatie, omschakelen), verplaatsing of het vrijwillig beëindigen van zijn of haar bedrijf, hij of zij staat er niet alleen voor en mag ondersteuning verwachten van het ministerie van LNV. Zo komen er middelen waar boeren gebruik van kunnen maken, zoals kennis en expertise aanbod via de Subsidiemodule Agrarische Bedrijfsadvisering en Educatie (Sabe-regeling), subsidie voor jonge of startende boeren (vestigingssteun in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB)) en het Omschakelprogramma voor Duurzame Landbouw. Daarnaast is in het nieuwe GLB 120 miljoen euro beschikbaar voor onder andere de ecoregeling waarmee agrariërs een vergoeding kunnen ontvangen voor eco-activiteiten die zij toepassen op hun bedrijf. Te denken valt aan extra weidegang en onderhoud van houtwallen. Op het platform ‘Groeien naar morgen’ is een volledig overzicht te vinden van ondersteuningsmogelijkheden voor boeren.
In dit bericht de plannen van het kabinet én reacties. Het kabinet spreekt van een 'onontkoombare transitie' die moet worden ingezet. LTO Nederland spreekt van 'een onrealistische kaalslag'.
De overheidsuitleg over de gekozen koers met betrekking tot stikstof is hier na te lezen:
De overheid wil ook een toekomstperspectief bieden, ondanks de soms ingrijpende maatregelen:
Het officiële document waarmee Den Haag naar buiten komt heet 'Startnotitie Nationaal Programma Landelijk Gebied'. Zeker is dat het niet alleen over koeien gaat, maar dat alle agrarische sectoren ermee te maken hebben.
Het stikstofnieuws leidde bij LTO Nederland tot een openbaar bericht waarin voorzitter Sjaak van der Tak stelling neemt. “De voorstellen van het kabinet betekenen een onrealistische kaalslag. Van het platteland, van de boeren en tuinders, maar ook van de natuur. Ondanks enkele empathische woorden zien we vooral dictaten van bovenaf, tegen de afspraken in het regeerakkoord. Dat gaat niet werken. Het kabinet beroept zich op berekeningen en loopt vast in een juridisch moeras van onwerkbare normen. De verantwoordelijkheid wordt in de schoenen van de provincies geschoven. De impasse die hierdoor ontstaat helpt de natuur bovendien niet. Dat is zo jammer, zeker omdat er breed gedragen, realistische voorstellen door boeren-, natuur- en ondernemersorganisaties zijn gedaan. Met ruimte voor nuance, innovatie en een democratisch proces van onderop. Als dit de route van het kabinet blijft, dan voelen boeren en tuinders weinig hoop.”
LTO Nederland zegt nu te hopen op 'enig realiteitsbesef' bij provinciebesturen. Zij worden samen met boeren in 'een onmogelijke positie gemanoeuvreerd', aldus de belangenbehartiger van agrarisch Nederland.
Voorzitter Sjaak van der Tak sprak hier onder andere over bij Buitenhof.
'Ik vind dit een dictaat en dat kan echt niet', vertelt @sjaakVanDerTak @LTONederland in #buitenhof. 'We moeten passende en waardige acties hebben, maar de plannen deugen niet. Daarom zijn onze mensen boos, daarom hebben mensen verdriet en zitten sommige in diepe rouw'. pic.twitter.com/3os6ujuM8k
— Buitenhof (@Buitenhoftv) June 12, 2022
Reacties uit biologische sector
Ook uit de hoek van biologische en biodynamische landbouw komen reacties. De altijd vrolijke BD-boerin Welmoed Deinum schoof gisteren aan bij de talkshow van Humberto op RTL4 om uit te leggen wat de situatie voor haar betekent. Haar boerderij in Friesland valt volgens de kaarten in een gebied waar 70 procent stikstofreductie moet plaatsvinden. "We houden de lol er wel in, maar ondertussen zit je natuurlijk wel in je achterhoofd met 'wat komt er?'" Gevraagd naar haar verwachtingen zegt Welmoed dat ze hoopt dat er onderscheid gemaakt gaat worden in biologische en biodynamische bedrijven en gangbare bedrijven. "Dan is er hoop. Het lastige is dat wij zelf niet heel specifiek hebben meegewerkt aan het probleem. Een biologisch bedrijf stoot al minder stikstof uit. Uiteindelijk wordt je wel met het gevolg opgezadeld en dat is wel oneerlijk en pijnlijk eigenlijk ook."
Afwachtend dobberen
Ook de communicatie vanuit de overheid richting de betreffende boeren werd besproken. Er kwam geen brief vanuit Den Haag of vanuit de provincie, vertelt Welmoed. "Je kijkt het nieuws, je zoekt het kaartje op en dat is het dan. 1 juli 2023 weten we meer als het goed is. Dus we zitten nu nog een jaar lang af te wachten. En dat is heel lastig want je bent ondernemer, je wil door."
De minister ziet voor boeren drie mogelijkheden: (verder) verduurzamen, verplaatsen of beëindigen. Wat zijn de opties voor de Friese boerderij van Welmoed? Kan er verder verduurzaamd worden? "Volgens ons is het wel toekomstbestendig , maar we zitten in dat gebied. En daar zit je aan vast Of je moet weg, maar dat wil je natuurlijk niet. Het is een levenswerk van mijn ouders. Daar heb je een band mee en dat wil je niet kwijt. Volgens ons zijn we klaar voor de toekomst, maar je weet niet wat er gaat gebeuren, wat de politiek ervan vindt, wat de provincie ermee wil. Je bent aan het dobberen en aan het afwachten."
Omroep Flevoland sprak met Annette Harberink van de Stichting Warmonderhof in Dronten over haar visie op de kabinetsplannen. Zij ging met name in op het overstappen naar biologische landbouw en de stikstofreductie die dat zou opleveren. Klik hier om dat interview te bekijken.
Ondertussen hebben natuurorganisaties LandschappenNL, Wereldnatuurfonds, de Natuur en Milieufederaties, SoortenNL en Vogelbescherming Nederland hun steun uitgesproken voor de plannen. Zij roepen op nu snel werk te maken van de uitvoering van deze plannen. Floris van Hest, Vogelbescherming Nederland: "De nu gemaakte keuzes zijn pijnlijk, maar noodzakelijk om natuur te herstellen en de landbouw een duurzaam perspectief te bieden."