De Vogelbescherming maakt zich hard voor meer biodiversiteit. Er is namelijk geen ander land in Europa dat zoveel biodiversiteitsverlies heeft opgelopen in de afgelopen decennia als Nederland. Dat heeft niet alleen invloed op de vogels in de lucht, maar om al het leven. Veel verlies van biodiversiteit is te wijden aan de intensieve manier van landbouw. Hoe kijkt de Vogelbescherming daarom naar de biologische sector? En wat kan deze sector nog meer doen om ons steentje bij te dragen voor de vogels in ons land? Michaël Wilde spreekt hierover met Kees de Pater en Andrea Kuiper van de Vogelbescherming.
Andrea Kuiper - teamhoofd landelijk gebied (links), Kees de Pater - senior beleidsmedewerker (midden) - Michaël Wilde, directeur Bionext (rechts)
Michaël: Hoe gaat het op dit moment met de vogels in Nederland?
Andrea: "Het gaat niet goed met de vogelstand in Nederland. Er zijn soorten die het goed doen, zoals ganzen en bepaalde reigers. Maar met de meeste boerenlandvogels gaat het heel slecht. De laatste jaren zien wij sommige soorten zelfs een versnelde afname. Dat baart ons grote zorgen."
Michaël: Wat is de reden voor de afname?
Kees: "Dit heeft vooral te maken met de intensivering van de landbouw. Vogels in het boerenland hebben in eerste instantie in de jaren vijftig geprofiteerd van de toename van de voedselproductie. Maar schaalvergroting van de landbouw, ontwatering in het landelijk gebied en het grootschalig gebruik van kunst- en drijfmest en bestrijdingsmiddelen hebben voor deze zorgwekkende situatie gezorgd. Vogels kunnen niet alleen minder voedsel vinden, er is ook minder ruimte om te broeden en kuikens groot te brengen. Vooral de jonge weidevogels hebben het lastig. Zij moeten zich kunnen verstoppen voor roofdieren in bijvoorbeeld hoog gras. Dit wordt steeds schaarser in het boerenlandschap en veel vogels redden het daardoor niet tot adolescentie."
Verschraling van je omgeving
Michaël: Waarom is biodiversiteitsverlies zo zorgwekkend?
Andrea: "Een expert zei het laatst heel treffend: “Het verlies van biodiversiteit betekent dat het hele fundament van ons leven uit elkaar valt.” Je kan best een discussie voeren over hoe erg het is dat wij de grutto of de veldleeuwerik kwijtraken, maar het gaat natuurlijk over het verlies van biodiversiteit in de breedste zin van het woord.
Kees: "Vogels zijn een heel zichtbaar onderdeel van de biodiversiteit. Ze zijn ontzettend geliefd: je ziet ze, je hoort ze. Het zingen van vogels is heel betekenisvol voor mensen. Het hoort bij de lente of een boswandeling. Het verlies van biodiversiteit is daardoor ook een enorme verschraling van je omgeving."
Vogelvriendelijk boeren
Michaël: Hoe werken jullie als Vogelbescherming samen met boeren?
Andrea: "Wij werken in heel veel projecten samen met boeren en terreinbeheerders en geven advies over vogelvriendelijk beheer en inrichting. Wij vinden het ook belangrijk dat er voor boeren een verdienmodel achter zit. Denk aan een vergoeding voor het landschapsbeheer, maar ook vanuit de markt en dus de consument. Wij publiceren de Vogelvriendelijke Zuivelwijzer en voeren de Rijke weide campagne om consumenten te verbinden met vogelvriendelijke melkveehouders en ketenpartijen."
Michaël: Wat kunnen boeren doen om vogelvriendelijk te boeren?
Kees: "Boeren kunnen al heel veel doen op het erf van de boerderij. Een boer kan zorgen dat er voldoende, verschillende insecten zijn door te werken met ruige mest en het aanplanten van zo veel mogelijk inheemse struiken. Daarnaast trekt een kruidenrijk grasland ook veel insecten aan. Verder kan een boer zijn stal deels openhouden voor zwaluwen of uilennestkasten ophangen. Op het land kan hij landschapselementen, zoals houtwallen, elzensingels, heggen maar ook sloten aanleggen."
Andrea: "Ook in de teelt kan een boer veel voor de vogels betekenen. Een zo ruim mogelijk bouwplan met veel rustgewassen en vogelvriendelijke stroken. Maar ook het gewassoort maakt een groot verschil. Je kunt bijvoorbeeld beter zomergranen dan mais telen. In akkers met zomergranen vinden vogels voldoende voedsel in de vorm van zaden en insecten, in tegenstelling tot monotone maisakkers. Als je beseft dat er eindjaren ‘60 op 6000 hectare mais werd geteeld. En 50 jaar later op 200.000 hectare dan snap je hoe groot de veranderingen zijn en dat de vogels het tegenwoordig heel moeilijk hebben."
Verbeterpunten
Michaël: Wat kunnen biologische boeren volgens jullie nog beter doen?
Kees: "Eigenlijk zou op ieder boerenbedrijf minimaal 10% van de grond moeten worden ingericht met landschapselementen en natuur. Verder is het structureel verhogen van het waterpeil op het land goed voor de weidevogels. Ten slotte zou er meer kunnen worden gedaan om verstoring van de nesten te minimaliseren, door minder vaak het land op te gaan."
Michaël: Wat kunnen wij leren van vogels?
Andrea: "Vogels vertellen het verhaal van ons landschap: ze laten zien wat de kwaliteit van onze leefomgeving is. Ze vertellen of het fundament klopt of niet. Hoe mooi zou het zijn als we weer een boerenland hebben vol insecten, vogels, planten, geluid, kleur en vrolijk gesjirp."
Michaël: Hoe kunnen mensen zelf de vogels helpen?
Kees: "Er zijn drie gebieden waarop je aan de slag kunt:
- Als tuin-/balkon eigenaar: maak je tuin, balkon of dak vogelvriendelijk(er) maken. Op onze site www.vogelbescherming.nl/in-mijn-tuin vind je daarover heel veel tips.
- Als burger kun je veel betekenen voor vogels door natuur organisaties en vogelvriendelijke initiatieven te steunen. Ik zou zeggen: laat je stem horen in de lokale politiek, praat mee over thema’s zoals de omgevingswet, stem op partijen die vogelvriendelijk beleid voeren.
- Als consument kan je een verschil maken door in de supermarkt te kiezen voor vogelvriendelijke producten, zoals biologisch! Er zijn ook boeren die zich met hun bedrijf specifiek richten op (weide)vogelbeheer. Koop vooral de producten van deze vogelvriendelijke ondernemers. Vogelbescherming heeft daarvoor de Zuivelwijzer ontwikkeld. Daarin vind je producten van boeren die zich extra inzetten voor boerenlandvogels. Zie: www.zuivelwijzer.nl."
Biologisch & biodiversiteit
Biologische landbouw speelt niet alleen een positieve rol voor de weidevogels. Het heeft invloed op al het leven, van de bodem tot de lucht. Lees meer over dit onderwerp in de nieuwste Greenpaper over Biodiversiteit.
Bron: Bionext