Tholen - De afgelopen jaren zette Bionext zich met het project Man in de Pan in om het vlees van geitenbokjes, stiertjes en haantjes, dat in de veehouderij waardeloos is geworden, weer op de kaart te zetten. Wil je deze dieren een waardig leven geven? Dan moet je ze in de pan stoppen, stelt Hans Fuchs van Bionext.
Er lagen plannen klaar voor proeverijen en demonstraties tijdens de Bio-beurs, maar doordat de fysieke beurs moest plaatsmaken voor de online Biokennisweek, gingen die helaas niet door. Daarom bespraken Hans Fuchs en Leonie van der Velden van Bionext in een webinar de resultaten van het project.
Ethisch dilemma
In de afgelopen decennia heeft er een sterke selectie plaatsgevonden op de productie van vlees en eieren. Dat heeft geleid tot grootschaligheid en efficiënte voedselproductie, maar had ook tot gevolg dat leghaantjes, geitenbokjes en stierkalfjes zijn waardeloos zijn geworden. "De dieren hebben een slechte aanleg voor vleesproductie", vertelt Hans. "Ze zijn juist gefokt op zo weinig mogelijk spieren. De nadruk ligt op de melk en de eiproductie."
De haantjes worden vergast en dienen nog als petfood, de bokjes moeten -ook bij biologische bedrijven - zo snel mogelijk weg en de stierkalfjes komen in de gangbare kalverhouderij terecht, waar volgens Hans wat betreft dierenwelzijn veel op valt af te dingen. "Het is wel legaal wat er gebeurd, maar de vraag is of het ook ethisch is. En zeker vanuit de biologische waarden kun je de vraag stellen: moet je een dier geboren laten worden terwijl je het eigenlijk daarna weer zo snel dood wil hebben om er vanaf te zijn? Als je ze een leven geeft, moet het welzijn van de dieren wel goed geborgd zijn. Wij vinden vanuit biologisch dat dat moet voldoen aan de regels die gelden voor de biologische houderij."
Zeker in de biologische melkveehouderij en pluimveehouderij zijn er initiatieven om daar wat aan te doen. Hans noemt dubbeldoelrassen als voorbeeld. Rassen die het midden houden tussen de magere producenten van eieren en vlees en de vlezige dieren voor de vleesproductie.
Meerjarig plan
De aanpak van Bionext was tweeledig. Er werd gekeken naar de ideeën van de veehouders en hun motivatie om hier iets mee te doen. Bij de biologische melkgeitenhouders was het project de aanleiding om de BioGoatMeat Coöperatie op te richten. Bij de pluimveehouders was er het initiatief HupBiokip. Voor de stieren werd er veel overlegd met Ecofields als enige biologische kalverhouderij in Nederland, Ekoland en Weerribben Zuivel. Hans vertelt dat deze problematiek de laatste tijd steeds vaker samen wordt opgepakt met de wens om het kalf langer bij de koe te houden.
Daarnaast werd er gewerkt aan communicatie naar de consument. De website Man in de Pan werd in het leven geroepen en er werden product-marktcombinaties ontwikkeld. In samenwerking met Mr Kitchen kwamen er recepten voor industrieel te bereiden producten. Verder werd er veel aandacht besteed aan de ketenvorming. Van diervoeding tot slachterij en afzetkanalen. Ekoplaza heeft een aantal hanenvleesproducten in het assortiment opgenomen en er waren ook gesprekken met reguliere retailers.
Kosten verwaarden over melk of eieren
Het mannelijk vlees is moeilijk te verkopen. Over het algemeen heeft de consument over het algemeen geen weet van het overschot zeker voor de bokken geldt dat het vlees onbekend is. "Dat maakt de business case lastig", zegt Hans. "Er zijn best veel mannen dus de oplossingen moeten ook schaalbaar zijn."
Hybride verdienmodellen, waarbij een deel van de kosten verwaard kunnen worden over de melk of de eieren, zijn volgens Hans de belangrijkste kans om het op een redelijke manier in de markt te krijgen. "Dat betekent dat je bij de betreffende eieren en melk zichtbaar moet maken dat er bij dat product een bijdrage wordt geleverd aan de oplossing van het mannelijke dier." Hij noemt Duitsland als voorbeeld waar het doden van eendagshaantjes vanaf dit jaar verboden is, wat benoemd staat op de eierdozen.
Onder impuls van Duitsland gaat de ontwikkeling bij de hanen hard, maar er is nog geen gezonde balans tussen aanbod en markt. "Er is vanuit Duitsland heel veel vraag naar eieren zonder kuikendoden, want die worden veelal vanuit Nederland geleverd, maar je ziet dat de markt voor die hanen nog niet goed ontwikkeld is. Daar moet nog een gezonde balans komen, om te voorkomen dat de hanen weer als een bijproduct worden beschouwd."
Zaadjes geplant
Het lot van de mannelijke dieren is in de afgelopen tijd op de maatschappelijke agenda gekomen. Keuringsdienst van Waarde besteedde er onlangs bijvoorbeeld aandacht aan en er zijn Kamervragen gesteld over de haantjesproblematiek.
Nu het Bionext-programma is beëindigd, zal de ketenorganisatie er minder aandacht aan kunnen besteden. "Natuurlijk is er nog niet voor alle biologische mannen een waardevol leven gevonden, maar we zien wel dat er heel veel zaadjes gepland zijn, soms ontkiemd en in de knop. Er is een heel divers landschap ontstaan van initiatieven die hier vorm en uitvoering aan geven."
Voor meer informatie: www.manindepan.nl