De effecten van droogte op bodemorganismen en ecosysteemfuncties in biologische en conventionele landbouw vormen de focus van het EU-project SOILCLIM. Samen met internationale wetenschappers heeft Prof. Klaus Birkhofer, Vakgroep Ecologie, in het wetenschappelijke tijdschrift Scientific Reports aangetoond dat biologische landbouw de biodiversiteit beschermt.
Ecosystemen als leveranciers
Het duurzame gebruik van natuurlijke hulpbronnen is een van de centrale uitdagingen van onze tijd. Ecosystemen worden steeds meer leveranciers van belangrijke diensten voor de samenleving, ecosysteemdiensten. Voorbeelden hiervan zijn de klimaatregeling, de productie van voedsel en andere landbouwproducten, maar ook de voorziening van schoon drinkwater en het behoud van biodiversiteit. Biodiversiteit van de bodem vormt de basis voor deze ecosysteemdiensten. Het is ook absoluut noodzakelijk voor een duurzaam gebruik van de grond en voor de voedselproductie. Het bodemleven wordt echter bedreigd door de intensivering van de landbouw, die gericht is op een maximale opbrengst, maar ook door de veranderende klimaatomstandigheden.
Het bodemleven bij droogte
In het kader van het EU-project "Managing soil biodiversity and ecosystem services in agroecosystems across Europe under climate change" (SOILCLIM) onderzoekt de onderzoeksgroep onder leiding van Prof. Klaus Birkhofer, Vakgroep Ecologie, met partners in Zweden, Estland, Duitsland, Zwitserland en Spanje, de effecten van droogte op bodemorganismen en ecosysteemfuncties in biologische en conventionele landbouw. In een langetermijnproef in Zwitserland wilden de wetenschappers te weten komen hoe biologische gemeenschappen, zoals microben en insecten, in hun samenstelling reageren op zowel droogtestress als op langdurige conventionele landbouw. Het resultaat van de studie is een afname van de biologische activiteit in de bodem en een aanzienlijke verzwakking van de bijdrage van bodemorganismen aan ecosysteemfuncties bij conventioneel beheer.
Droogte en conventionele landbouw verzwakken bijvoorbeeld het partnerschap tussen planten en schimmels. Veel tarwevariëteiten profiteren van deze symbiose omdat zij meer voedingsstoffen zoals stikstof en fosfor uit de bodem kunnen opnemen. In ruil daarvoor voorzien zij de schimmels van koolhydraten die de planten via fotosynthese produceren.
Verzachten van de gevolgen van klimaatverandering
"Samenwerkingsverbanden zoals deze maken hoge opbrengsten en de bescherming en het behoud van bodemvocht mogelijk. Beide zijn van groot belang voor de landbouwers," aldus Prof. Klaus Birkhofer. "Een duurzamere landbouw kan bij de voorspelde toename van de droogte alleen slagen door gebruik te maken van biologische processen die de bodemvorming en de cycli van voedingsstoffen en de daarmee samenhangende biodiversiteit bevorderen", vat de wetenschapper de resultaten van de studie samen. "De publicatie bewijst dat biologische landbouw een strategie is om dit doel te bereiken en op die manier kan bijdragen tot het verzachten van de gevolgen van de klimaatverandering".
Het samenwerkingsproject Beheer van bodembiodiversiteit en ecosysteemdiensten in agro-ecosystemen in heel Europa onder klimaatverandering (SOILCLIM) werd van 2016 tot 2020 gefinancierd onder BiodivERsA in het Horizon 2015/2016 ERA-NET COFUND programma. BiodivERsA is een netwerk van nationale en regionale financieringsorganisaties dat in heel Europa onderzoek naar biodiversiteit, ecosysteemdiensten en op de natuur gebaseerde oplossingen bevordert en innovatieve mogelijkheden biedt voor het behoud en het duurzame beheer van de biodiversiteit.