Een groot deel van de wereldwijde voedselproductie is afhankelijk van irrigatie. Als irrigatiewater binnen stroomgebieden te zout wordt, groeien gewassen die gevoelig zijn voor zout (bijvoorbeeld aardappelen, tomaten en fruitbomen) minder goed. Tot overmaat van ramp lijkt irrigatie een van de belangrijkste oorzaken te zijn van de verzilting van stroomgebieden, niet alleen in droge, maar ook in nattere gebieden. Dat blijkt uit nieuw onderzoek onder leiding van dr. Josefin Thorslund, postdoc onderzoeker aan de Universiteit Utrecht. De resultaten van het onderzoek zijn onlangs gepubliceerd in Nature Communications. Irrigatie is gevoelig voor verzilting, maar veroorzaakt ook verzilting - hoe doorbreken we deze vicieuze cirkel?
De meeste gemeenschappen halen hun water uit rivieren. Als dat water te zout wordt, is het ongezond om het te drinken. “Behalve dat kun je het niet meer gebruiken voor irrigatie, en kan het een negatieve invloed hebben op het ecosysteem,” zegt Thorslund. Sommige zouttolerante gewassen zoals gerst en suikerbieten groeien nog wel in zouter water, maar veel gewassen tolereren weinig zout.
Belangrijke oorzaken van verzilting
Door strooizout, mijnbouw en erosie van gesteenten kan zout in rivieren terechtkomen; dit zijn belangrijke factoren die water doen verzilten. “In de Mississippi, bijvoorbeeld, zagen we bijna al die factoren bij elkaar: het is een grote regio met veel mensen, en dus veel irrigatie en gebruik van strooizout. Maar zelfs als de factoren zich zo opstapelen en het effect sterker wordt, blijkt uit onze resultaten alsnog dat irrigatie de belangrijkste oorzaak van verzilting is,” illustreert Thorslund.
Waar rivier en zee samenkomen
Ook klimaatverandering kan een belangrijke rol spelen in verzilting, zeker wanneer een rivier in de zee uitmondt, zoals ook in Nederland. Wanneer de zeespiegel stijgt, dringt zout zeewater de rivieren in, waardoor de rivier verzilt. “Gelukkig weten de Nederlanders heel goed hoe ze met water moeten omgaan: Nederland heeft veel infrastructuur om hun zoute water te ontzilten of door te spoelen,” vertelt Thorslund.
Een wereldwijd probleem, zelfs in natte gebieden
“We wisten uit eerder onderzoek al dat irrigatie lokaal grondwater en rivierwater in stroomgebieden kan verzilten, vooral in droge regio's,” zegt Thorslund. “Het zoetwater dat je nodig hebt om zout water te verdunnen, zorgt voor nog meer waterstress in die drogere gebieden. Nu zijn we erachter gekomen dat het niet alleen een lokaal probleem is, maar echt een wereldwijd probleem. En zelfs in delen van het stroomgebied van de Mekong, wat een vrij nat gebied is, zien we het zoutgehalte sinds de jaren tachtig toenemen.”
De zoutcirkel doorbreken
Irrigatie is gevoelig voor verzilting, maar veroorzaakt ook verzilting. Een manier om deze irrigatie-zoutcirkel te doorbreken is experimenteren met verschillende soorten irrigatietechnieken. “Met traditionele bovengrondse irrigatie verlies je veel water door verdamping, waardoor het zoutgehalte toeneemt en je meer water nodig hebt om daarvoor te compenseren. Door slimme irrigatietechnieken te gebruiken, kun je dat effect wegnemen.”
Het lijkt steeds moeilijker te worden om zoet water voor irrigatie te verkrijgen, en het is belangrijk dat waterbeheerders zo veel mogelijk gegevens hebben over waar en waardoor verzilting optreedt. “We kunnen de resultaten van deze nieuwe studie gebruiken om realistischere modellen te maken, die bijvoorbeeld laten zien hoe zout het water de komende decennia zal worden. Op die manier zijn we beter voorbereid op de toekomstige risico's van verzilting,” sluit Thorslund af.