Eind oktober was er een Zembla uitzending over een onderzoek naar gezondheid van kippen gevoerd met biologisch versus gangbaar voer. Rapportage van positieve uitkomsten voor biologisch werden succesvol verhinderd vanuit TNO en WUR. Zoals het bij het kippenonderzoek is gegaan, is tekenend voor de manier van tegenwerking zoals het als tientallen jaren gaat. Wat dat betreft niets nieuws onder de zon. Bert van Ruitenbeek, directeur van stichting Demeter reageerde daarop en noemde dat de biologische sector altijd last heeft gehad van twee 'frames': "Bio is niet gezonder en bio kan de wereld niet voeden."
Wat betreft het gezondheids-frame vind ik het opvallend dat het onderzoek dat 8 jaar geleden gedaan is onder 'heavy users van biologische producten' cq vaste klanten van Ekoplaza vrij weinig aandacht heeft gekregen. Hun gezondheidsprofiel is vergeleken met dat van de gemiddelde Nederlander en daaruit bleek dat ze zich aanzienlijk gezonder voelen en een beduidend lagere BMI (23,3) hebben dan het gemiddelde van de Nederlandse bevolking (25,5). Klanten van de biologische supermarkt hebben veel minder vaak last van overgewicht en obesitas, namelijk 25,8% versus 48,7% en hebben minder hartklachten, problemen met ademhalen, hoge bloeddruk, hoog cholesterol, hoofdpijn en verkoudheidsklachten.
Scholing in biologische landbouw: Groninger akkerbouwers.
Wat betreft het tweede frame: bio kan de wereld niet voeden, suggereert dat gangbare landbouw dat wel kan. Gangbare landbouw wordt gedomineerd door een sterk technologische, ik zou willen zeggen technocratische visie op landbouw: als er overal maar genoeg kunstmest, chemische bestrijdingsmiddelen en genetische manipulatie ingezet worden, kan de groeiende wereldbevolking wel gevoed worden. Als je daar tegen bent en een andere visie hebt, ben je haast misdadig bezig. Maar zo simpel is het natuurlijk niet, het vraagstuk van het op een verantwoorde wijze voeden van de mensheid is veel complexer. Je moet het systeem op een hoger niveau brengen en dat kan volgens mij prima met biologische landbouw. In Nederland leidt omschakeling naar biologische bedrijfsvoering meestal tot lagere opbrengsten. Met het adviesbureau Agro Eco hebben we wereldwijd in meer dan 70 landen gewerkt en enkele honderdduizenden boeren geassisteerd bij omschakeling naar biologische landbouw. Onze ervaring daarbij was dat in de rest van de wereld de opbrengsten in kg product per hectare niet perse lager zijn, in tegendeel. Door betere begeleiding van de boeren in de combinatie van doordachte bemesting, bodembewerking, vruchtwisseling, streven naar ecologische evenwichten, monitoring van ziekten en plagen en biologische bestrijding daarvan, introductie van robuuste rassen zijn de landbouwkundige resultaten van de biologische bedrijven in de meeste landen vaak vergelijkbaar of beter dan in de regio. Door ketenaanpak met betere en meer gegarandeerde afzet, hogere prijzen en minder verliezen tijdens oogst, bewaring en verwerking zijn in 'onze' projecten eigenlijk altijd beduidend betere resultaten behaald dan de boeren voordien hadden en dan in hun regio gebruikelijk. Goede landbouwkundige en bedrijfseconomische resultaten vereisen eigenlijk altijd een goede, liefst permanente scholing van boeren en tuinders. Dat geldt net zo goed voor de relatief hoop opgeleide Nederlandse agrariërs als voor hun collega's in de rest van de wereld.
Kinderen in Ghana met een biologische schooltuin, die ook direct zorgt voor een goede lunch.
Of mensen voldoende voedsel kunnen kopen waarmee ze zich ook echt kunnen voeden, is vooral afhankelijk van of ze voldoende financiële middelen hebben. Op wereldschaal is het vooral ook de vraag wanneer de ongebreidelde groei in landen als Bangladesh, Jemen, Ethiopië, Nigeria, Egypte, e.a. tot een einde komt. In 1960 waren er 26 miljoen Egyptenaren, nu zijn er meer dan 100 miljoen en er komen per jaar 2 miljoen bij. Er is gebrek aan water, aan werk, aan perspectief. Eén van de zeer weinige dingen die (toevallig?) wel goed gaan in Egypte, is biologische landbouw.
In ontwikkelingslanden is het voeden van mensen geen landbouwkundig probleem, net zomin als dat het geval is in het 'welvarende' deel van de wereld, waar overgewicht een behoorlijk probleem aan het worden is. Technocraten hebben de sterke neiging om dit soort problemen simpel op te willen lossen met techniek. Als je maar kunstmest en bestrijdingsmiddelen hebt, crispr-cas, of gmo, dan kun je het probleem zo oplossen. We hebben met Agro Eco in bijna alle Europese landen gewerkt en een groot deel van Afrika, Latijns Amerika en Azië. Vanuit die decennialange ervaring durf ik te stellen dat je met goede biologische landbouw projecten de productie, het inkomen, de werkgelegenheid en de bestaanszekerheid voor de boerenbevolking op een (veel) hoger peil kunt brengen, waarbij je tegelijkertijd bijdraagt aan de gezondheid van de plattelandsbevolking en de (agro-) biodiversiteit. Goede projecten sluiten aan bij bestaande, traditionele inzichten en methoden van landbouw, helpen mee om die productiever te maken, toegesneden op marktvragen en zorgen dat er zekerheid is rond afzet van producten voor zover die voor een markt geproduceerd worden, liefst in combinatie met verwerking tot meer hoogwaardige producten in de regio.
Peter Brul
Kwartiermaker Biologische Landbouw Groningen
[email protected]
www.biologischelandbouwgroningen.nl