De milieueffecten van de landbouw- en teeltsector worden veel besproken, maar het meestgebruikte analysemodel ziet essentiële factoren over het hoofd en kijk leiden tot onjuiste conclusies wat betreft de intensieve en biologische landbouw. Dat is de mening van drie onderzoekers die een artikel in Nature Sustainability hebben gepubliceerd.
De meest gebruikelijke methode voor het beoordelen van de milieueffecten van landbouw en voedsel is levenscyclusanalyse (LCA). Studies die deze methode gebruiken, beweren soms dat biologische landbouw eigenlijk slechter is voor het klimaat, omdat de oogst kleiner is en er daarom meer land gebruikt moet worden om genoeg te telen. Een recent onderzoek in Nature Communications dat deze bewering deed, wordt bijvoorbeeld vaak genoemd in publicaties, waaronder die van de BBC.
Te simplistisch
Maar volgens drie onderzoekers uit Frankrijk, Denemarken en Zweden, die een analyse van veel LCA-onderzoeken in het tijdschrift Nature Sustainability presenteren, is deze implementatie van LCA te simplistisch en mist het de voordelen van biologische landbouw.
“We zijn bang dat LCA's een te eenzijdig beeld geven en daardoor lopen we het risico om slechte politieke en sociale beslissingen te maken. Bij het vergelijken van biologische en intensieve landbouw zijn er bredere effecten waar de huidige benadering onvoldoende rekening mee houdt,” zegt Hayo van der Werf van het Franse nationale instituut voor landbouwonderzoek.
Biodiversiteit is bijvoorbeeld van essentieel belang voor de gezondheid en veerkracht van ecosystemen. Maar dit neemt wereldwijd af, en de intensieve landbouw blijkt een van de belangrijkste aanjagers van negatieve trends, zoals de afname van het aantal insecten en vogels. Landbouw beslaat meer dan een derde van het wereldwijde landoppervlak, dus eventuele verbanden tussen verlies aan biodiversiteit en landbouw zijn enorm belangrijk.
Breder voordeel
"Maar onze analyse toont aan dat de huidige LCA-onderzoeken zelden rekening houden met de biodiversiteit en daardoor missen ze meestal dat bredere voordeel van de biologische landbouw", zegt Marie Trydeman Knudsen van de Aarhus University in Denemarken. "Eerdere studies hebben al aangetoond dat biologisch akkerland het biodiversiteitsniveau met ongeveer 30% meer ondersteunen dan conventioneel akkerland."
Het gebruik van bestrijdingsmiddelen is een andere factor om te overwegen, zeggen de onderzoekers. Tussen 1990 en 2015 is het gebruik van bestrijdingsmiddelen wereldwijd met 73% gestegen. Residuen van bestrijdingsmiddelen in de grond, het water en voeding kunnen schadelijk zijn voor de menselijke gezondheid, terrestrische en aquatische ecosystemen en kunnen biodiversiteitsverlies veroorzaken. De biologische landbouw sluit ondertussen het gebruik van synthetische bestrijdingsmiddelen uit. Maar weinig LCA-onderzoeken verklaren deze effecten, zo zeggen de auteurs.
Landdegradatie en een lagere bodemkwaliteit als gevolg van niet-duurzaam landbeheer is ook een probleem, en nogmaals, iets dat "zelden wordt gemeten in LCA-onderzoeken." De voordelen van biologische landbouwpraktijken zoals gevarieerde gewasrotatie en het gebruik van biologische meststoffen worden vaak over het hoofd gezien in LCA-onderzoeken.
Volgens de auteurs is het essentieel dat LCA over het algemeen de milieueffecten per kilogram product beoordeelt. Dit, zo stellen ze, “geeft de voorkeur aan intensieve systemen die mogelijk een lagere impact per kilogram hebben, terwijl ze een hogere impact hebben per hectare land.”
Niet het hele verhaal
“LCA kijkt simpelweg naar de totale oogst. Vanuit dat perspectief is het natuurlijk waar dat intensieve landbouwmethoden inderdaad effectiever zijn. Maar dit is niet het hele verhaal van het grotere agro-ecosysteem. Een divers landschap met kleinere velden, heggen en een verscheidenheid aan gewassen levert andere voordelen op, bijvoorbeeld een grotere biodiversiteit ”, zegt Christel Cederberg van de Chalmers University of Technology in Zweden.
De onderzoekers benadrukken nog een beperking en zeggen dat de productgerichte aanpak van LCA ook niet de subtiliteiten van kleinere, meer diverse systemen vastlegt die meer afhankelijk zijn van ecologische processen en aangepast zijn aan lokale bodem-, klimaat- en ecosystemen. LCA heeft een meer verfijnde aanpak nodig, zo zeggen ze.
“We kijken vaak naar de effecten op het niveau van de wereldwijde voedselketen, maar we moeten veel meer nar de milieueffecten op lokaal niveau kijken," zegt Marie Trydeman Knudsen.
De onderzoekers zeggen in hun onderzoek dat er vooruitgang wordt geboekt op dit gebied, maar dat er nog veel meer vooruitgang nodig is.
Indirecte effecten
Een andere belangrijk probleem is wanneer hypothetische "indirecte effecten" worden meegerekend, zoals de veronderstelling dat de lager oogst van de biologische landbouw leidt tot een hogere uitstoot van kooldioxide, omdat er meer land nodig is. Zo suggereerde een andere prominente studie, van een onderzoeker die ook aan de Chalmers University of Technology werkte, dat de biologische landbouw slechter is voor het klimaat, omdat de behoefte aan meer land indirect leidt tot minder bosgebied. Maar de verklaringen voor deze indirecte effecten zijn problematisch.
“Denk bijvoorbeeld aan de groeiende vraag naar biologisch vlees. Traditionele LCA-onderzoeken zouden er vanuit kunnen gaan dat de totale vleesconsumptie gelijk blijft en dat daarom meer land nodig zal zijn. Maar consumenten die om ecologische en ethische redenen gemotiveerd zijn om biologisch vlees te kopen, zullen waarschijnlijk in de eerste plaats ook minder dierlijke producten kopen. Maar er zijn nauwelijks studies naar dit soort consumentengedrag, dus het is erg moeilijk om nu rekening te houden met dit soort sociale verschuivingen”, zegt Hayo van der Werf.
“De huidige LCA-methologie en -praktijken zijn simpelweg niet goed genoeg om agro-ecologische systemen, zoals de biologische landbouw, te beoordelen. Het moet daarom verbeterd worden en geïntegreerd worden in andere beoordelingsmethodes om een evenwichtiger beeld te krijgen," zegt Christel Cederberg.
Bron: Natural Products Global (Jim Manson)