Met de eerste Trefdag Biologische Landbouw “1.000 ha bio gezocht” en een actieplan legden de Provincie West-Vlaanderen en Inagro in 2015 al de basis voor een nieuwe dynamiek in de sector. De voorbije vijf jaar groeide het areaal biologische landbouw in Vlaanderen met 60 % tot ongeveer 8.000 ha. Tijdens de derde Trefdag Biologische Landbouw op 4 maart 2020 keek gedeputeerde Naeyaert samen met een honderdtal landbouwers en stakeholders vooruit. “Groeien in balans” was de rode draad doorheen die dag.
In 2015 analyseerden de Provincie West-Vlaanderen en Inagro de cijfers van het biologische landbouwareaal in Vlaanderen. Daaruit bleek dat die nauwelijks evolueerden en sterk achterbleven ten opzichte van het Europese gemiddelde. “Door verschillende stakeholders samen rond de tafel te brengen, wilden we een grondige analyse maken van die geringe groei, maar ook een actieplan opstellen voor de biologische landbouwsector. Zo was de eerste Trefdag Biologische Landbouw in 2016 een feit”, vertelde Bart Naeyaert, West-Vlaams gedeputeerde voor Landbouw en Visserij.
De baseline van die eerste trefdag, “GEZOCHT! 1.000 ha bio”, sloeg duidelijk aan. Het Vlaamse bio-areaal groeide van ongeveer 5.000 ha in 2015 tot ruim 8.000 ha in 2019. In de melkveehouderij was er sprake van een omschakelgolf. Een vijftiental melkveehouders schakelden in 2016 gelijktijdig om en zorgden voor een verdubbeling van de biologische melkplas in Vlaanderen. In de biologische akkerbouw- en groenteteelt verliep de evolutie wat trager, maar intussen is de ontwikkeling minstens even groot. “Doordat bedrijven gespreid instapten en gefaseerd omschakelen, is de groei minder zichtbaar in de statistieken”, klinkt het bij Inagro.
Volwassen sector is klaar voor een structureel partnerschap
In navolging van de succesvolle eerste en tweede Trefdag Biologische Landbouw organiseerden de Provincie West-Vlaanderen en Inagro op 4 maart 2020 een derde editie. “Enerzijds willen we akkerbouwers en groentetelers met interesse in biologische landbouw een forum bieden om kennis te maken met de sector”, stelde gedeputeerde Bart Naeyaert. “Anderzijds geven we een signaal aan de handel, de verwerkende industrie en de retail dat de biologische akkerbouw en groenteteelt in (West-)Vlaanderen een volwassen sector is die klaar staat voor een structureel partnerschap.”
Dat bevestigde Luc Van Bellegem van het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) in zijn presentatie tijdens de trefdag. De voorbije tien jaar steeg de consumptie van biologische voeding jaarlijks gemiddeld met 12 %. “Opvallend is dat die groei en de absolute consumptie veel sterker zijn in Wallonië (70 euro per capita) dan in Vlaanderen (30 euro per capita).” Biologische groenten en aardappelen hadden in België een marktaandeel van respectievelijk 9 en 6,5 % in 2018. Emilie Sion, sourcing manager bio bij Delhaize, legde nog sterkere cijfers voor. 17 % van de verkochte groenten in de afdeling vers van Delhaize was in 2019 van biologische oorsprong. Delhaize wil dat aandeel in komende jaren fors zien groeien met bij voorkeur producten van Belgische origine.
Ten opzichte van Wallonië en Frankrijk hinkt Vlaanderen nog achterop
De groeiende vraag vertaalt zich in een groeiende productie. Met een areaal van 6,6 % bio bevindt België zich in de Europese middenmoot (7,7 %). Uit de analyse van Paul Verbeke (Bioforum Vlaanderen) en Loes Mertens (Biowallonie) blijkt dat de dynamiek in Wallonië ook in de productie veel hoger is dan in Vlaanderen. In Wallonië was 1 op 9 ha in 2019 biologisch, wat resulteert in een totaal bio-areaal van 85.000 ha. Een kleine 20.000 ha ervan is bestemd voor akkerbouwgewassen en groenten. Vlaanderen kende sinds 2015 ook een markante groei, maar blijft alsnog steken op ruim 8.000 ha of 1,3 % van het landbouwareaal.
Paul en Loes keken ook even over de grens. In de Franse regio Hauts-de-France wordt ongeveer 40.000 ha biologisch bewerkt, goed voor een aandeel van 1,8 % in het areaal. Het grote aandeel groentetelers en akkerbouwers (telkens 25 %) is opvallend. Biologische akkerbouw en groenteteelt zijn de geitenwollen sokken ontgroeid. Samen met die trend ontwikkelen ook meer verwerkers en handelaars een biologisch segment. Zo worden afzetmogelijkheden ook diverser.
Vooruitgang nodig op het vlak van communicatie
De globale prognoses voor de toekomst blijven positief. Toch is het verhaal genuanceerd. Voor een aantal gewassen of sectoren liggen vraag en aanbod momenteel dicht bij elkaar. In het panelgesprek tijdens de trefdag gaven biotelers Thierry Beaucarne en Karel Dewaele aan dat ze ervaren dat de verwerkende industrie voor het komende seizoen erg voorzichtig is. Aan omschakelaars gaven ze het advies om vooraf goed in te schatten voor welke teelten of afnemers afzet mogelijk is en om langzaam in bio te groeien. Emilie Sion van Delhaize stelde dan weer dat voldoende grote volumes en een gewaarborgde continuïteit voorwaarden zijn om nieuwe groenten in biologische variant op te nemen. “Actieve communicatie in de sector is een belangrijk werkpunt”, gaven zowel de telers als Emilie aan. Op dat vlak is wellicht nog vooruitgang mogelijk.
Luc Van Bellegem (VLAM) ging nog een stap verder. Hij stelde dat ook goede communicatie met de consument noodzakelijk is. “Veel consumenten stellen zich nog vragen over bio. Ze willen weten of de meerwaarde van bio in verhouding staat tot de meerprijs.” De toekomst voor bio ligt volgens Luc veeleer in het verantwoorden van de meerwaarde dan in het verkleinen van de meerprijs. Hij gaf ook aan dat de consument bewuster wil omgaan met zijn voeding, als gevolg van de klimaatbeweging.
“Bio is een manier van denken, van handelen en van leven”
Bewust met voeding omgaan, dat is net waar biobakkerij De Trog uit Ieper op inzet. “Ons aanbod van biologische broodwaren is geen lijst van referenties in een catalogus, maar een volledig verhaal dat sluitend moet zijn en nog voortdurend in ontwikkeling is”, vertelde bedrijfsleider Hendrik Durnez. “Bio is een manier van denken, van handelen en van leven.” Biobakkerij De Trog is sinds dit jaar de eerste Belgische bakkerij die CO2-neutraal werkt. Authentieke smaak en ambacht gaan er hand in hand met innovatie. Een transparante en betrouwbare relatie met alle partners, van medewerkers in het bedrijf over leveranciers tot klanten, staat centraal in de bedrijfsvoering. Lokale granen dragen bij aan de lokale economie en schrijven vanzelf een verhaal. Hendrik deed een uitdrukkelijke oproep aan de telers in de zaal om samen nieuwe kansen te verkennen.
Het verhaal van Biobakkerij De Trog was meteen een mooie voorzet voor Lieve Vercauteren, directeur van Bioforum Vlaanderen, die inging op de diepere waarden van bio. Het lastenboek biologische landbouw is een onbetwistbare basis die vastlegt waaraan biologische landbouw moet voldoen. De wortels van de biologische landbouwbeweging gaan verder terug in de tijd en gaan dieper en breder. Lieve vatte de essentie samen in één woord: bio streeft ernaar ‘volhoudbaar’ te zijn. De International Federation of Organic Agriculture Movements (IFOAM) vertaalde dat in vier principes: gezondheid, ecologie, billijkheid en (voor)zorg. “Het is een mooie vaststelling dat ook boeren die de voorbije jaren omschakelden vanuit een eerder economisch perspectief als vanzelf naar die principes gezogen worden en zich vragen stellen over hun bodembeheer, de biodiversiteit op hun bedrijf, gezonde voeding voor de consument en eerlijke handelsrelaties”, klinkt het bij Inagro.
Voor meer informatie: www.inagro.be