In de biologische varkensstal van Kees Scheepens in Oirschot plassen en poepen enkele biggen sinds kort in aparte hokjes. Dat brengt de ammoniakuitstoot terug naar bijna nul en de urine is direct bruikbaar als vervanger van kunstmest. Kees wordt bij de ontwikkeling gesteund door de Landbouw Innovatie Campus van FoodUp! Brabant.
"Al een aantal jaar geleden raakte ik ervan overtuigd dat we niet verder moesten met groot, groter, grootst en de grootste luchtwasser moesten gaan bouwen die mogelijk was, maar dat we aan slim, slimmer, slimst moesten gaan werken", vertelt Kees, naast varkenshouder ook dierenarts. "Als ik nou slim ben, zo dacht ik, dan bedenk ik iets waardoor er geen ammoniak meer in mijn stal ontstaat."
Ontstaan ammoniak
Dat is in de basis geen hogere wiskunde. Want hoe ontstaat ammoniak: als poep en plas samenkomen. In poep zit namelijk het enzym urease. Als daar plas bij komt, ureum, dan komt al binnen een paar minuten het proces op gang waarin dat enzym ureum omzet in ammoniak (NH3). Deze stikstof-waterstofverbinding ruik je niet alleen, het zorgt er ook voor dat stikstof in de lucht verdwijnt uit de landbouwkringloop in het milieu.
Nu zijn varkens van nature zindelijke dieren. Ze poepen en plassen het liefst zo ver mogelijk van hun nest. En ze zijn slim en trainbaar. Met drie varkens testte Kees zo in 2012 of hij ze ook op aparte plekken kon laten poepen en plassen door middel van beloning. "Met citroensnoepjes, van die Napoleonkogels. Want ze zijn dol op de smaakcombinatie zoet en zuur en ze kunnen er lekker op kauwen. Het smekt zo gezegd goed." Na vijf dagen bij het hok zitten had Kees deze eerste varkens superzindelijk. Hij vroeg patent aan op zijn vinding, wat hij in 2015 kreeg. Maar daar bleef het eigenlijk bij.
Foto: Walnoot en Wilg, Kees Scheepens. Bron: Foodup! Brabant.
Boeren zijn elkaars supporter
Tot Kees zich vorig jaar besloot aan te melden voor het project Less+1 van de Landbouw Innovatie Campus, inmiddels omgedoopt tot Fides Farmily. ‘Door de bijeenkomsten met Fides Farmily begon het weer te kriebelen’, vertelt Kees. ‘Je zit daar met boeren die uit hetzelfde hout zijn gesneden, je stimuleert elkaar om een volgende stap te zetten en bent elkaar supporter. Dat is zo waardevol. En wat de een niet weet, weet de ander. De groep werkt stimulerend en haalt creativiteit naar boven.’
Met steun van Wim Coenraadts en Anco Sneep van de Landbouw Innovatie Campus diende hij daarop ook een subsidieaanvraag in bij het FOOD2020-programma voor Nederlands-Duitse samenwerking op het gebied van agrofood om de effectiviteit van het stalconcept te kunnen onderzoeken en onderbouwen. Met succes. In een tweejarig project gaat nu een dierenarts promotieonderzoek doen naar zijn varkensurinoir en varkenspoeppoir, een onderzoeker diergeneeskunde van de Hogeschool Hannover (Duitsland). En de subsidie geeft ook Kees de financiële ruimte met het innovatieve stalconcept verder te gaan en er tijd in te blijven steken.
Meer varkenshouders gezocht
De stalinrichting is inmiddels al technisch doorontwikkeld met een automatiseerspecialist in stallen, Kamplan uit Boxtel. "Ik hoef er niet meer bij te gaan zitten om de biggen te trainen. Dankzij sensoren en een doseerapparaat gaat dat automatisch." De komende anderhalf jaar staat de proefopstelling in ieder geval in zijn stal. "Maar ik hoop dat ook andere varkenshouders het modulaire systeem willen proberen. Het is overal op te bouwen en zowel geschikt voor biologische als gangbare bedrijven."
Voordelen varkenstoilet
Als het systeem inderdaad zo goed werkt als de eerste, kleinschalige testen laten zien, dan betekent het ten eerste dat de luchtwasser deels werkloos wordt, omdat de ammoniakproductie keldert. Dat is sowieso goed nieuws in het kader van het stikstofbeleid en de PAS (Programmatische Aanpak Stikstof).
Ten tweede kunnen alle varkens dan rondlopen in schone lucht en hokken zonder roosters op de vloer. ‘Varkens houden net zo min van ammoniaklucht als wij’, aldus Kees. Op zijn biologische bedrijf kunnen de dieren jaarrond naar buiten. De biggen in de eerste test kwamen zelfs overdag naar binnen om te poepen en piesen.
Natuurlijk alternatief voor kunstmest
Een derde belangrijk voordeel is dat dankzij dit systeem de varkensurine eenvoudig apart is in te zamelen. En die kun je zo toepassen als meststof in de akkerbouw als vervanger van kunstmest, aldus Kees. Dat kan grote milieuvoordelen opleveren en een belangrijke bijdrage leveren aan de realisatie van kringlooplandbouw waar landbouwminister Schouten naar toe wil. "Een grote fabriek in Terneuzen verstookt nu jaarlijks 2 miljard kuub aardgas om kunstmest te maken, evenveel als 1,3 miljoen huishoudens’, aldus Kees. ‘De vaste mest kun je het beste composteren met bijvoorbeeld bladafval en zo het humusgehalte van de bodem verbeteren."
Bron: Foodup! Brabant