Fransjan omschrijft de permacultuur als een ontwerpdiscipline. "Het biedt een raamwerk om integraal productieve ecosystemen te ontwerpen. Het produceren van voedsel is hierin vaak het primaire doel. Voor de werkwijze is het essentieel om het als een compleet systeem te zien. In een tijd van schaalvergroting biedt permacultuur een goede start om heel kleinschalig met eigen teelt iets te gaan doen. Permacultuur kan op elke plek gebruikt worden, zelfs in de stad en zelfs op het balkon." Permacultuur draait om een tiental ontwerpprincipes die rechtstreeks afgelezen zijn van ecosystemen. "Het gaat er om dat je alle elementen, zoals planten, een vijver, dieren een composthoop en dergelijke, op zo'n manier bij elkaar plaatst dat ze een functionele relatie hebben. Daardoor kunnen de verschillende elementen in de permacultuur elkaar versterken."
Een 'Permacultuurmoestuin met vaste bedden die niet gespit worden. Foto: Vera Greutink, 'Tuin smakelijk', www.tuinsmakelijk.nl.
Biodiversiteit – grote trukendoos
Permacultuur is volgens Fransjan niet vergelijkbaar met traditioneel landschapsontwerp. "En concept voor permacultuur ontwerp je niet op de tekentafel. Wij beginnen op de plek zelf. Het beste is om het betreffende gebied eerst een jaar te observeren. Dan weet je precies waar de zon wanneer staat, waar de wind vandaan komt en waar na een regenbui het water wel en niet blijft staan. Op deze manier kan je het beste bepalen welke microklimaten er zijn. Die combineer je met kennis over de bodem en dan krijg je een beeld van de gewassen of dieren waarvoor een plek geschikt is. Dat werk je dan steeds verder uit met behulp van de ontwerpprincipes. Vaak is deze indeling heel anders dan je vooraf zou denken." Fransjan stelt dat met name biodiversiteit van wezenlijk belang is in de permacultuur. "Biodiversiteit is een grote trukendoos waarover we de beschikking hebben."Maar waarom gaan mensen nou aan de slag met permacultuur?: "In de cursussen die ik geef, kom ik vooral mensen tegen die 'iets willen' met de wereld en de natuur. De meest klassieke situatie is dat ze een plek hebben die ze willen invullen. Maar hoe pak je dat aan? Daarbij komt permacultuur bij uitstek van pas. Het ontwerpproces helpt alles logisch structureren. Hierin komen steeds nieuwe elementen en mogelijkheden langs. De methode zorgt er voor dat abstracte wensen concreet worden."
Afzet
De afzet van producten uit permacultuur is volgens Fransjan helemaal vrij. "Er is geen speciaal keurmerk voor permacultuur en ik hoop dat dit er nooit komt. Het slaat ook niet op de eindproducten, maar om het systeem waarin deze tot stand zijn gekomen. Wel zijn er bijvoorbeeld telers die het combineren met een Demeter-keurmerk." Veel afzet gebeurt rechtstreeks. "Het draait meestal om lokaal en direct. CSA, ofwel Community Supported Agriculture, komt echt voort uit permacultuur, is van daaruit ontstaan. Voor veel permacultuur-bedrijven werkt dit systeem met direct contact het best. Ik zie een permacultuur-melkveehouder bijvoorbeeld niet snel aan Campina leveren.""Grond waar niks groeit, doet mij pijn"
Hoe ziet Fransjan de relatie tussen permacultuur en biologische landbouw? Fransjan: "Biologische landbouw is nog lang niet uitontwikkeld. En de permacultuur kan daar zeker een rol in hebben. Ecosystemen moeten zo rendabel en productief mogelijk gemaakt worden door zo dicht mogelijk tegen de ecosystemen aan te werken. Ik hamer vooral op het ontwerpen. Het motto bij permacultuur is: werk met de natuur mee, niet er tegenin. Een goed permacultuurontwerp betekent dat er in de loop van de tijd steeds minder onderhoud nodig is, omdat het systeem zichzelf steeds meer verzorgt. Een groot verschil met de reguliere en biologische landbouw is dat we in permacultuur de bodem zoveel mogelijk bedekt houden. Een zogenaamd 'schone grond' waar tussen de planten niks groeit, doet mij gewoon een beetje pijn. Kale grond zie je nergens in de natuur. Vooral met éénjarigen heb je veel met onkruid te maken, en door bedekking met 'levende mulch' ben je al veel minder alsmaar aan het vechten."Groenteteelt is tot nog toe het meest toegepast in permacultuur. "Hierbij is het belangrijk om de groenten zodanig te planten dat er geen ruimte voor onkruid is. Daarbij kun je verschillende gewassen met elkaar combineren, die anders wortelen en verschillende hoogtes innemen. En als ik kijk naar de toekomst, zie ik permacultuur als een methode waarmee we de gevolgen van de klimaatveranderingen een beetje kunnen temperen."
Voor meer informatie:
Fransjan de Waard
http://thuisopaarde.nl
thuisopaarde@xs4all.nl